DC Jeneratör
Bir başka doğru akım güç kaynağı ise dc jeneratördür. Bir jeneratörünçalışmasını anlamak için bir telin manyetik alanda hareket ettirilmesiişleminin ana prensiplerini anlamanız şarttır.
Jeneratör Prensipleri
Şekil 1.3’e bakınız. Burada sarılı kablo bir şafta yerleştirilmiş vebir manyetik alanın ortasına sabitlenmiştir. Manyetik alan, Şekil1.3’de çizgilerle gösterilmiştir, mıknatısın kuzey kutbundan güneykutbuna doğru akar. Bu alan görülemez fakat orada mevcuttur. Bununböyle olduğunu bir çiviyi mıknatısa yaklaştırdığımızda mıknatıstarafından çekildiğinden
bilmekteyiz. Bu prensibi açıklamak için çizgiler Şekil 1.3’de görünüryapılmıştır. Sarılı kablonun uçlarına bir voltmetrenin bağlı olduğunadikkat edin. Sarımın 90 derece pozisyonu gösterilmiştir – sarımınkenarları kutuplara en fazla yaklaştırılmış ve sarımın yüzü manyetikalana paraleldir.
Şimdi, sarım 0 derecede başlarsa ve saat yönünde 180 derece hızlıcaçevrilirse, voltmetrenin iğnesi sapıp anlık bir voltaj gösterecek vesonra sıfıra düşecektir. Sarım manyetik alan çizgilerini kesince, telsarımın her tarafında oluşan elektromotif güç, metre devresine gidenaynı yönde bir akım yaratır ve metre sapar. Oluşan voltajın genliği üçfaktöre bağlıdır: Manyetik alanın gücü, dönen sarımın hızı ve telsarımın tur sayısı. Herhangi bir faktör arttırıldığında oluşan voltajartar.
Eğer sarım saatin ters yönünde 180 derece yine çevrilirse, voltmetreniniğnesi ters yönde sapacaktır. Ancak, ikinci 180 derece çevirmeden öncemetrenin uçları ters çevrilirse, metrenin iğnesi ilk çevirmedeki yöndesapacaktır. Böylece, sarım sürekli çevrilirken her 180 derecenoktasında uçlar ters çevrilirse, oluşan voltajın zamana karşı çizimiŞekil 1.4a gösterilen dalga şekline benzeyecektir. Bu doğru akımjeneratörün temelidir.
Ticari Jeneratör
Ticari bir dc jeneratörün birçok sarımı vardır, her biri çok tursarımlı ve metal bir çekirdek üzerindedir. Buna armatür denir.Sarımların uçları jeneratör şaftındaki ayrı kayar halkalara – komutatör– bağlıdır. Çıkış uçları bu kayar konnektörlere bağlıdır – fırçalar –bunlar da komutatöre bağlantılıdır. Armatür dönerken bu kombinasyonçıkış uçlarına sarım bağlantılarını ters çevirir, böylece oluşan voltajherzaman aynı polaritededir. Jeneratör şaftındaki sarımlar öyleyerleştirilmiştir ki, çıkış voltaj dalga şekli zamana karşıçizildiğinde Şekil 1.4b’deki gibi gözükür. Çıkış voltajı neredeysesabittir ve bir yük devresine bağlandığında, devredeki akım sadece biryönde akacaktır. Bu bir dc jeneratörden gelen doğru akımdır – bir dcgüç kaynağı.
Yukarıda sözedildiği gibi, bir jeneratörün ürettiği voltaj seviyesijeneratör sarımlarının tur sayısına, jeneratör şaftının çevrilme hızınave manyetik alanın gücüne bağlıdır. Bir dc jeneratörün üretebileceği enfazla akım, jeneratör sarımlarlarındaki tellerin çapına, komutatör vefırçaların tasarımına ve jeneratörün soğutulma şekline bağlıdır.
Endüksiyon
Devredeki metrede bir akıma yol açan voltaja, manyetik alanın nedenolduğu (endüklediği) söylenir. Endüksiyon ya sarımın manyetik alanıniçinde hareketiyle ya da manyetik alanın sarımın içinde hareketiyleoluşabilir. Endüksiyon prensibi dc jeneratör, bir sonraki kısımdaanlatılacak ac jeneratör, bobinler ve transformatörler (Kısım 2) içinçok önemlidir.
AC GÜÇ
Devre akımının sadece tek yönde akmamasından dolayı alternatif akım(ac) dc’den farklıdır; ters dönüp , karşı yönde de akar. Düzgün zamanaralıklarında yön değiştirir. Akımın yön değiştirdiği bu düzgünperyodik orana frekans denir. AC ile çalışan cihazlar alternatif akımınüretildiği frekansta çalışmalıdırlar.
AC güç trenleri, fabrikaları ve evlerimizdeki aletleri çalıştırır. Onuözellikle kullanışlı yapan, ac’yi değişik voltajlara çevirmek içintransformatörlerin kullanılabilmesidir.