Transformatör merkezleri:
a) Transformatör yağ çukurları:
Yağ hacmi 1500 1.’ye kadar olan yağlı transformatörler için, transformatörün
bulunduğu bölümde bu yağın tümünü alabilecek büyüklükte bir yağ toplama haznesi
yapılabilir yada uygun yükseklikte eşiği bulunan ve yağ geçirmeyen zemin bu amaçla
kullanılabilir. Yağ hacmi 1500 1.’den fazla olan yağlı transformatörler için transformatör
bölmesinin altına veya dışına sızdırmaz betonarme olmak koşuluyla yağ çukuru
yapılacaktır. Bu çukurun galvanizli çelik ızgaranın altındaki yağ toplanan bölümünün hacmi
en az transformatör yağ hacmi kadar olmalı ve yağ ızgarasının üzerinde en az 5 cm.
kalınlıkta çakıl bulunmalıdır.

Yapının içindeki veya dışındaki yağ çukurlarının kanalizasyon
şebekesine, toprağa, akarsu, göl ve denize bağlanması kesinlikle yasaktır.
b) Transformatör odaları:
1) Transformatörler duvarlarla en az 60 cm mesafe olacak şekilde
yerleştirilmelidir. Eğer transformatörün tüm boyu boyunca iki taraflı açılan
kapı (kapaklar) var ise bu mesafe (hava sirkülasyonu sağlaması için) 30
cm’ye indirilebilir. 36kV’a kadar transformatörlerin en üst noktası ile tavan
arasında en az 60 cm mesafe bulunmalıdır.
2) Transformatör odalarında döşemede kademe bulunması yasaktır. Odanın iç
yüzeyleri toz yapmayacak bir malzeme ile kaplanmalıdır. Tavanlara
kesinlikle boya yapılmayacaktır.
c) Transformatörlerin elektriksel bağlantıları tesadüfen temas edilmeyecek şekilde
yapılacaktır.
d) Yapı içinde kullanılan transformatörlerin yüksek gerilim geçit izolatörlerinin
elektriksel bağlantılarının yalıtımı, uygulama gerilimine uygun bir malzeme veya geçmeli tip
ile sağlanmalıdır.
e) Transformatörler yer altına, bodrumlara ve yüksek katlı yapıların üst katlarında da
tesis edilebilir. Yeraltı ve bodrumlardaki transformatörlerde, rutubet, havalandırma ve su baskınına karşı önlemler alınmalıdır. Transformatörlerin yerine konulması ve gereğinde
değiştirilmesi durumlarında ağırlığı ve en büyük boyutları göz önünde bulundurulmalı ve
gerekli önlemler alınmalıdır.
f) İnsanların yoğun bulunduğu paniğin yaşanabileceği tüm yapılar, bodrumlar, yüksek
katlı binalar, hastaneler, tiyatrolar, alış-veriş merkezleri, okullar gibi yapılar bağımsız olarak
yüksek gerilimle enerjilendirildiğinde ana bina içindeki transformatörler güvenlik açısından
kuru tip olmalıdır.
g) Yönetmelik değişikliğinin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren iki yıllık geçiş süresini
müteakip, primer gerilimi 36 kV’a kadar transformatörlerin (transformatörle ayrılmaz bir
bütün oluşturan donanımları dahil) en büyük dıştan dışa (dış) boyutları; A (cm)
transformatörün boyu, B (cm) transformatörün eni, C (cm) transformatörün yüksekliği olmak
üzere;
gücü 630 kVA’ya kadar olan transformatörler için A=170cm, B=135 cm, C=195 cm;
gücü 1600 kVA’ya kadar olan transformatörler için A=210cm, B=185 cm, C=245cm;
gücü 2500 kVA’ya kadar olan transformatörler için A=230cm, B=215cm, C=265
cm’yi aşamaz.
h) Deprem yükleri:
Transformatör merkezlerinin yapımında yatay deprem yükleri göz önüne alınacaktır.
Deprem bölgelerinde oluşacak deprem yükleri F = C.W formülü ile hesaplanacaktır. Burada;
F: Her elemanın ağırlık merkezine etki eden kuvveti (kg-kuvvet),
W: Çelik aksam veya elektrik teçhizatının kütlesi (kg-kütle),
C: 0,5 g’dir. (g = 9,81 m/sn2 olarak yerçekimi ivmesidir)
Transformatör merkezlerindeki çelik aksam ile elektrik teçhizatı yukarıda verilen
formül ile hesaplanacak kuvvetlere dayanmalıdır. Özellikle izolatörler ve bağlantı
noktalarının davranışı tahkik edilmelidir.
Madde 37-a) Dağıtım transformatörlerinin havalandırılması:
1) Transformatörlerin havalandırılması için gerekli önlemler alınmalıdır. Özel
koşullarda cebri veya özel doğal havalandırma yapılmalıdır. Hava girişi kurangalez
(Havalandırmanın yağ çukuru vasıtasıyla alttan yapılması) ile de sağlanabilir.
2) Doğal havalandırma için gerekli panjur boyutlarına örnek bir hesap şekli aşağıda
verilmiştir.
H: Transformatör tankı yatay ekseni ile hava çıkış panjuru yatay ekseni arasındaki
yükseklik farkı (m)
P: Transformatörün toplam kaybı (kW)
AL: Hava giriş çıkış panjurları alanı (m2) olmak üzere:
AL = 0,188P/(karekök)h şeklinde hesaplanır. Ancak çıkış panjuru alanının
hesaplanan (AL) değerinden %10 büyük olması tavsiye edilir.
3) Cebri havalandırma yapılan yerlerde termostat kontrolü gereklidir. Transformatör
odası ortam sıcaklığı 40øC yi geçmemelidir.
4) Panjur tel kafesleri, yabancı madde ve canlıların girmesini engellemek için en fazla
0,5×0,5 cm2’lik gözlerden oluşmalıdır.
Dağıtım transformatörlerinin bağlama (şalt) düzeni:
Madde 38- Her dağıtım transformatörünün alçak gerilim çıkışına termik manyetik
açıcılı ana kesici konulmalıdır. Ancak sekonder kısıma konulacak aşırı akım rölesinin primer
taraftaki yük ayırıcısını, bir kısa devre halinde sigortanın kesme süresinden daha geç
uyarması koşulu ile (primer kısma sekonder korumalı kesici konulması halinde koşulsuz)
elektrik üretim-iletim- dağıtım hizmetlerini yürüten şirketler alçak gerilim kısmına ana kesici
koymayabilir.Alçak gerilim besleme hatları çıkışlarına mutlaka koruyucu düzenler ve en
azından yük altında açma kapama yapabilen düzenler konulmalıdır.
Madde 39- Her güç transformatörü, primer ve sekonder taraflarına sekonder korumalı
kesici ile techiz edilecektir. Güç transformatörü, yükseltici-indirici merkezler arası enerji
iletiminde kullanılan YG/YG transformatörüdür. Bu kesicinin gerilimden ayrılması için
gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.
Sekonder taraftaki kesicilerin kesme gücü ve mekanik dayanımı transformatörün
bağlandığı alt gerilim barası kısa devre gücüne göre boyutlandırılmalıdır. Röleli kesicilerin
röleleri ve koruma devreleri, transformatörün arıza ve aşırı yük akımlarına uygun olarak
seçilmiş olmalıdır.
Transformatör merkezlerinde baraya giren tüm hat fiderleri topraklanabilmelidir. Açık
ve kapalı çalışan ring sistemlerde, bu topraklama düzeni bağımsız çalışan topraklama
ayırıcıları olmalıdır. Bu topraklama ayırıcıları hat gerilimli iken toprak temasını önleyecek
elektriksel ve/ veya mekanik kilitleme düzenlerini ihtiva etmelidir. Bu düzenler
sağlanamadığı takdirde hattın gerilimsiz olduğunun anlaşılması sağlanarak topraklama
ayırıcısı kapatılmalıdır.
Kesicilerle kendi ayırıcıları arasında kilitlenme düzenleri bulunmalı, bu durumda
kesiciler kapalı konumda iken ayırıcılar açılıp, kapatılamamalıdır. Bu kilitlenme düzenleri
mekanik, elektriksel yada mekanik – elektriksel tipte olabilir.
Primer ve sekonderde bulunan kesici, ayırıcı, akım transformatörü bara kısa devre
akımına göre seçilmelidir. Sekonder tarafta kullanılan aynı cihazlar transformatörün
bağlandığı alt gerilim barası kısa devre akımı göz önüne alınarak seçilmelidir. Her iki halde
de kesme akımının dinamik zorlamalarına karşı dayanabilmelidir.
Aşırı yüke ve kısa devre akımlarına karşı koruma:
Madde 40-a) Anma gücü 400 kVA’ya kadar (400 kVA dahil) olan dağıtım
transformatörlerinin giriş tarafına sigortalı ayırıcı tesis edilerek transformatör korunmalıdır.
Mümkün olabilen hallerde primerdeki sigortalı yük ayırıcısı ile sekonderdeki ana şalter
arasında kilitleme düzeni sağlanmalıdır.
Anma gücü 400 kVA’dan büyük dağıtım transformatörlerinin besleme tarafında röleli
bir kesici kullanılarak transformatör kısa devre ve aşırı yüke karşı bütün kutuplarında
korunabileceği gibi, anma gücü 1600 kVA’ya kadar (1600 Kva dahil) olan dağıtım
trafolarında kısa devre kesme gücü uygun sigortalar ile donatılmış sigortalı yük ayırıcısı
bileşik cihazları da kullanılabilir.
Kısa devre akımlarına karşı korunma bulunmayan sadece yük akımının açılıp
kapatıldığı yerlerde, uygun anma akımı ve kısa süreli dayanma akımı özelliklerinde yük
ayırıcıları kullanılabilir.
b) 36 kV kademesine kadar trafo merkezlerinde, gerilim transformatörleri baraya
sigortalı ayırıcı üzerinden bağlanmalıdır.
Ölçü transformatörlerinin sınıfları, enerji ölçüm için akım transformatörlerinde 0,5,
gerilim transformatörlerinde 1, koruma için her ikisinde en az 3 sınıfı olacaktır. Enerji
ölçümü dışındaki ölçü aletleri için ölçü transformatörleri 1 sınıfı olmalıdır. Bu konuda ilgili
elektrik şirketlerinin kurallarına da uyulmalıdır.
24 kV’un üstündeki gerilimlerde, 36 kV’luk sistemlerde gerilim ölçü
transformatörlerinde bağlantı faz-toprak arası olacaktır.
c) Bir transformatör merkezinden çıkan alçak ve yüksek gerilim hatları aşırı akıma
karşı ayrı ayrı korunmalıdır.