Trafo Topraklama Elemanların Özelliği
Topraklanması istenen makinenin, cihazın veya tesisin toprak ile iletken bir bağlantı
sağlanmasına yarayan elemanına topraklama elektrotu veya sadece topraklayıcı denir.
Topraklayıcılar genellikle suni olarak yapılırlar bazı özel hallerde tabii topraklayıcılardan
yararlanılır. Topraklayıcı daima yeraltına gömülür, bu bağlı topraklama iletkeni (veya
topraklama barası) aracılığı ile makine ya cihaza veya tesise bağlanır. Böylece topraklama
tesisinden gelen akım toprağa geçirilir.
Topraklayıcının tesisinde en önemli hususu elektrotun her yerinde toprakla iyi temas
etmesini sağlamaktır. İmkân olduğu taktirde topraklayıcı, zemin suyu ile temas etmelidir.
Buna karşılık topraklayanın doğrudan doğruya göl veya nehir suyuna konması uygun olmaz.
Zira bu sularda maden tuzları az olduğundan bunların iletkenlikleri düşüktür. Kuru zeminde
killi ve benzeri topraklar dikkatle dövülerek sıkıştırılır. Kumlu ve benzeri topraklar su ile
ıslatılır. Yayılma direncinin küçük olmasını sağlamak amacıyla topraklayıcının civarında taş
ve çakılın bulunmamasına dikkat edilir.
Aşağıda trafo merkezlerinde kullanılan trafo malzemeleri belirtilmiştir.
Şerit topraklayıcıları: Bunlar en az 3mm kalınlığında ve 100 mm2 kesitinde
galvanizli demir şeritten yapılır bundan başka yuvarlak iletkenler veya örgülü tellerde bu
maksatla kullanılabilir. Şerit topraklayıcılar çok derine gömülmezler. Bu yüzden yüzey
topraklayıcı da denir.
Çubuk topraklayıcılar: Bunlar ekseriya bir cm çapında çelik borudan veya eşdeğer
profil çelikten yapılır ve zemine dik olarak çakılır. Çubuk topraklayıcının uzunluğu 3-5 m
kadardır ve üst ucu 50 cm kadar toprak altında kalır. Çubuk topraklayıcılar oldukça derine
indiklerinden yazın zemin kurusa dahi topraklayıcı daima topraklayıcılık görevini yerine
getirir. Bu topraklayıcılara derin topraklayıcılar da denir.
Levha topraklayıcısı: Levha topraklayıcı geçmiş yıllarda çok kullanılan ve
günümüzde önemini tamamen kaybeden bir topraklayıcı çeşididir. Levha topraklayıcıda
belirli bir yayılma direnci elde etmek için başka cins topraklayıcılara göre çok daha fazla bir
malzemeye ihtiyaç vardır. Çünkü topraklayıcı levhanın şeritlere ayrıldığı kabul edilirse
bunlar karşılıklı olarak akımın toprağa geçmesine engel olurlar. Onun için topraklayıcı
levhaya tarak şekli vermekle aynı yayılma direnci sağlandığı halde levha zemine dik olarak
yerleştirilir. Eğer paralel olarak yerleştirilirse ancak üst yüzeyi tesirli olur. Toprağın çökmesi
ile levhanın altı boşlukta kalabilir.
Levha topraklayıcı ile levha arasında boşluk olmamalı, toprak ile her yerde iyi temas
etmeli ve toprağın özgül direnci az olmalıdır. Bunun için topraklayıcı civarında toprağa
kömür tozu veya korozyona yol açmayacak iyi bir tuz eriyiği ilave edilir. Doldurulduktan
sonra toprak dövülerek sıkıştırılır. Levha boyutları istenen en küçük yayılma direncine göre
tayin edilir. Genellikle levha topraklayıcısı 3 mm kalınlığında 1mm*1000 mm boyutlarında
masif veya delikli galvanizli, bakır kaplamalı saçtan yapılır. Bunun üst kenarı, donma
derinlik sınırı olarak kabul edilen derinliğin 1 m altında olacak şekilde yerleştirilir. Levha
topraklayıcısının pahalı olması ve yayılma direncinin büyük olması göz önüne alınırsa bugün
bunun yerine daha ziyade şerit ve çubuk topraklayıcının kullanıldığını görürüz.