OSI Başvuru Modeli (Open Systems Interconnection-Açık Sistem Mimarisi)
OSI (Open Systems Interconnection-Açık Sistem Mimarisi) modeli ISO (International
Standards Organization-Uluslararası Standartlar Yapısı) tarafından geliştirilen ve birbirleriye
iletişime geçen bilgisayarların iletişim kurallarını belirler.

Bilgisayarlar arası iletişim ortaya ilk çıktığında her üretici kendi standartlarına göre
iletişimi gerçekleştiriyordu. Bu da birbirinin konuştuğu dili anlamayan iki milletten insanın
anlaşamaması gibi bir durum ortaya çıkardı. Çözüm olarak nasıl ki insanlık olarak
İngilizceyi ortak dil olarak kabul ettiyse, OSI modelide ortak dil olarak kabul edilmiştir.
Böylece bu modeli temel alan bütün üreticilerin ürünleri birbirleri ile
anlaşabilmektedir. Bu yüzden OSI sanal bir referans olarak kabul edilebilir. OSI olmazsa
olmazsa olmaz bir kural değildir. Ancak bu modele uygun sistemler kurulmazsa, diğer
sistemlerle iletişim kurulamaz.

OSI Katmanları

Bu katmanları (layer) 7 başlık altında inceleyebiliriz.
1. Uygulama Katmanı (Application Layer)
Bilgisayar uygulamaları ve ağ arasında arabirim görevi görür. Kullanıcı tarafından
çalıştırılan uygulamalar bu katmanda tanımlıdır. Uygulamaların ağ üzerinde çalışmaları
sağlanır.
FTP (File Transfer Protocol-Dosya Aktarım Protokolü), SNMP (Simple Network
Management Protocol-Basit Ağ Yönetim Protokolü), e-mail, web tarayıcıları ve veri tabanı
uygulamaları bu katmanda çalışan uygulamalara örnektir.
Uygulama katmanının başka bir görevi de farklı sistemler arasındaki dosya transferini
düzenlemektir. Her sistem kendine özgü dosya biçimlerine, isimlerine sahiptir. Yani
birbirleri ile ortak çalışabilmek için uygulama katmanına ihtiyaç duyarlar.
2. Sunum Katmanı (Presentation Layer)
Sunum katmanında veri düzenlenerek uygulama katmanına sunulur. Zaten adını da
buradan almıştır. Veri üzerindeki kodlama, dönüştürme ve biçim verme işlemi burada
gerçekleştirilir.
Sunum katmanı gönderilen paketleri veri haline çevirir, yani veriyi karşı bilgisayar
tarafından anlaşılır bir düzene sokar. Böylece farklı uygulamalar aynı verileri ortak olarak
kullanabilir. Örneğin, bazı sistemler X harfini 8 bitle ifade ederken, bazıları da 16 bitle ifade
edebilir. Ancak kullanıcı için önemli olan verinin görünen kısmıdır. İşte anlaşılır bir biçime
dönüştürme işini sunum katmanı gerçekleştirir.

Ayrıca bu katmanda veriyi sıkıştırma, açma, şifreleme, şifre çözme işlemleri
gerçekleştirilir. JPEG, TIFF, MPEG bu katmanda tanımlanan standartlardan bazılardır.
3. Oturum Katmanı (Session Layer)
Oturum katmanında iki nokta arasında iletişim bağlantısı kurulur, başlatılır ve sona
erdirilir. Bu katmanda kimlik, güvenlik ve yönetim işleri yerine getirilir. İki bilgisayara ait
uygulamalar arasındaki bağlantının yapılması, kullanılması ve bitirilmesi işlemleri
gerçekleştirilir.
Oturum katmanının sağladığı pek çok servis vardır. Örneğin, bir dosya transferi
esnasında meydana gelecek aksaklıklar bu katman tarafından düzenlenir. Dosya transferi
sırasında meydana gelebilecek bir kopma, oturum katmanı tarafından yerleştirilen kontrol
noktaları sayesinde transferin kaldığı yerden devam etmesini sağlayacaktır.
SQL, ASP, NetBIOS, Sockets ve X Window bu katmanda çalışan protokollerdir.
4. Ulaşım Katmanı (Transport Layer)
Ulaşım katmanın görevi, üst katmanlardan gelen veriyi ağ paketi boyutunda parçalara
bölmektir. Bu katman iki bilgisayar arasında mantıksal bir bağlantı kurar.
Ø Bir üst katmandan aldığı verileri segment’lere bölerek bir alt katmana iletir ve
bir alt katmandan aldığı segmentleri bir üst katmana iletir.
Ø Akış denetimi yöntemi ile verinin zamanında karşıya ulaşıp ulaşmadığını
kontrol eder.
Ø Gönderilen segment’lerin karşı tarafta tekrar aynı düzenle birleştirilmesini
sağlar.
NetBEUI, TCP ve SPX bu katmanda çalışan protokollerdir.
5. Ağ Katmanı (Network Layer)
Ağ katmanının temel görevi yönlendirmedir. Verinin hedef bilgisayara ulaşabilmesi
için, yönlendiricilerin ihtiyacı olan bilgilerin eklendiği katmandır.
Yönlendirme işlemi verinin farklı bir ağdaki hedefe ulaşmasında hangi yolun en doğru
yol olduğunun belirlenmesidir. Yönlendiriciler (router) bu katmanda tanımlıdır. Bu
katmanda veri bloklarına paket adı verilir. Veri paketleri ağ adresleri kullanılarak en uygun
yönlendirme işlemine tabi tutulur.
IP ve IPX bu katmanda çalışan protokollerdir. Ağ katmanındaki yönlendirme
protokollerine örnek olarak RIP, IGRP, OSPF ve EIGRP verilebilir.

6. Veri Bağı Katmanı (Datalink Layer)
Veri bağı katmanının büyük bir bölümü ağ kartı içinde gerçekleşir. Bu katmanda veri
çerçeve (frame) adını alır. Çerçevenin yapısı hakkında geniş bilgiye öğrenme faaliyeti 2 1.1.
Ethernet kartları başlığı altında yer verilmiştir.
Veri paketlerine hata kontrol bitleri, alıcı ve verici adresleri (MAC adresi) eklenerek
oluşturulan çerçeveler, fiziksel katmana gönderilir. Çerçevenin doğru iletilip iletilmediğini
denetler. Hatalı olan çerçeveleri tekrar gönderir. Çerçevelerin hata denetimi CRC (Cyclic
Redundancy Check ) yöntemiyle yapılır.
Anahtar (switch) ve köprüler (bridge) bu katmanda tanımlıdır.
7. Fiziksel Katman
En alt katmandır verilerin gönderilmesi ve alınmasından sorumludur. Verileri bit
olarak hedefe iletmekle görevlidir. Ağın elektriksel ve mekaniksel yöntemleri yani fiziksel
bağlantı burada belirlenir. Kablolama ve ağ kartına bağlanmayı içeren standartlar kullanılır.
Ağ bağlantısı bakır ve fiber optik kablolarla olabileceği gibi, kablosuz bağlantılarla da
olabilir.
IEEE 802.3, 802.4 ve 802.5 standartları yaygın olarak kullanılmaktadır. Hub’lar
fiziksel katmanda tanımlıdır. Hub, kablolama ve konnektörler hakkında geniş bilgiye
modülün ilerleyen bölümlerinde ulaşabilirsiniz.

Katmanlararası Sanal İletişim
OSI modeli aslında sanal bir kavramdır. OSI programları veya donanımlarına herhangi
bir yerde karşılaşamazsınız. OSI modelini üreticiler tarafından referans kabul edilen ortak bir
dil olarak düşünebiliriz.

İki bilgisayar birbirleriyle iletişime geçmeden önce, sırasıyla uygulama katmanından
başlayarak bütün katmanlar ile görüşülür. Veri fiziksel hattan hedefe ulaşır ve işlem
tersinden devam eder. Her katman bir sonraki katmana veriyi iletirken kendi bilgisini
ekleyerek gönderir.
Şekil 1.10’da görülen OSI modelindeki 7 katmanın en altında yer alan iki katman
yazılım ve donanım, üstteki beş katman ise genelde yazılım yolu ile çözülmüştür.