Bilindiği gibi Elektrik Kuvvetli Akım tesisleri Yönetmeliğine göre ülkemiz V buz yükü Bölgesine ayrılmıştır. Buz yükü haritasından anlaşılacağı üzere birinci buz yükü bölgesinde buzun oluşmayacağı varsayılmıştır. İletkenlerin üzerinde oluşacak bu yükü iletkenlerin çapına bağlı olarak amprik formüllerle belirlenmiştir.
BUZ YÜKÜ BÖLGELERİNE GÖRE
ST-AL İLETKENLERDE BUZLU İLETKEN ÇAPI HESABININ YAPILMASI
İletkenin bir metresinde toplanan buz yükü
gb=k √d formülü hesaplanır. Burada
d=(mm ) olarak iletkenin dış çapıdır.
( k ) ise Yönetmelikte belirtilen buz yükü bölgelerine göre değişen bir kat sayıdır.
1 inci Buz Yükü Bölgesinde …….. k=0
2 ‘’ ‘’ ‘’ ‘’ ……. k=0,2
3 ‘’ ‘’ ‘’ ‘’ ……. k=0,3
4 ‘’ ‘’ ‘’ ‘’ ……. k=0,5
5 ‘’ ‘’ ‘’ ‘’ …….. k=1,2 olarak kabul edilmiştir.
İşte bu değerlere göre özellikle büyük aralıklı havai hatların sehim şablonları hazırlanmakta rakım değerleri dikkate alınarak buz yükü bölgesi belirlendikten sonra seçilen iletkenin seçilen buz yükü bölgesine göre sehim şablonu kullanılarak direk tevziatı yapılmaktadır.
Yapılan bu direk tevziatında tek taraflı açıklık, up-lift, iki misli buz yükü, vs gibi kontroller yapılarak Bakanlık tasdikli direk tip projelerinde belirtilen direkler seçilerek kullanılmaktadır.
Ancak direklerin montajı yapıldıktan sonra özellikle kış aylarında ENH’nın bazı bölgeleri buz yüküne girdiğinden iletken kopmaları meydana gelmekte direkler kırılmakta traversler bükülmekte bu nedenle de uzun süreli elektrik kesintisi meydana geldiğinden bu hatlardan beslenen yerleşim üniteleri ve önemli müşteriler karanlıkta kalmaktadır.
Hepimizin bildiği gibi ENH güzergâhı her ne kadar şartnamede belirtilen şekilde yapılıyor ise de ENH güzergâhına esebilecek rüzgâr yönü-şiddeti ile seçilecek iletkende meydana gelebilecek buz yükü değerleri tespit edilmemektedir. ENH tesisi ikmal edildikten ve bu hatta meydana gelen direk devrilmesi olayı vuku bulduktan sonra ekip elemanları tarafından çekilen fotoğraflar ya da video görüntüleri ile bu ENH üzerinde meydana gelebilecek buz yükü miktarı ve rüzgâr yönü hakkında bilgi sahibi olmaktayız.
Elektrik idaresi işletme bakım yetkililerinin bu ENH iletkeninde meydana gelen buz yükü miktarının ( Çapının) fotoğrafla tespiti ve ölçülmesine müteakip arızanın meydana bölgede direk tevziatı yapılırken kullanılan sehim şablonunun doğru olarak kullanılıp kullanılmadığı hususunun etüt edilmesi gerekir.
İletken çapı ( d)
Buzlu iletken çapı da ( d b ) olsun.
Bir metre uzunluğundaki iletkenin üzerinde oluşacak buz kılıfının ağırlığı buzun fiziksel yoğunluğu D=0,6 gr / cm3 olarak kabul edildiğinde
Buz kılıfının ağırlığı
gb = D.V =D. (π / 4 ) ( db 2 – d 2 ) = 0,6 .( d b 2 – d 2 ) gr /m olarak hesaplanır.
Birinci Bölgede Buz yükü oluşmayacağı varsayıldığından diğer bölgelerde iletken çaplarına göre oluşacak azami buzlu iletken çapları şöyle olacaktır.
II. Buz yükü Bölgesinde d b = ( d2 + 424,2 √ d ) 1/2 (mm)
III. Buz yükü Bölgesinde d b = ( d2 + 636,3) √ d ) 1/2 (mm)
IV Buz yükü Bölgesinde d b = ( d2 + 1060,5 √ d ) 1/2 (mm)
V Buz yükü Bölgesinde ise d b = ( d2 + 2545 √ d ) 1/2 (mm) formülüyle hesaplabilecektir.
Yukarıda belirtilen formüllerde
Swallow iletken için d= 7,14 mm
Raven ‘’ ‘’ d=10.11 mm
Pigeon ‘’ ‘’ d= 12,75 mm
Patritge ‘’ ‘’ d=16,28 mm
Hawk ‘’ ‘’ d= 21,77 mm koyup hesaplayalım.
Hepimize kolay gelsin.Tek dileğim hatlar yıkılmasın ki bu hesapları yapmayalım.