Pasif Devre Elemanları
Bir elektronikçinin başarılı bir çalışma yapabilmesi için, önceliklekullanacağı devre elemanlarının özelliklerini iyi bilmesi gerekir.

Elektronik Devre Elemanları İki Gruba Ayrılır:
Pasif Devre Elemanları
Aktif Devre Elemanları
Bunlarda kendi aralarında gruplara ayrılmaktadır..

Pasif Devre Elemanları:
Dirençler
Kondansatörler
Bobinler

Aktif Devre Elemanları
Diyotlar
Transistörler
Entegre Devreler
Pasif devre elemanları, genel amaçlı elemanlardır. Hemen hemen herelektronik devrede bulunurlar. Bu nedenle, bu elemanların genelyönleriyle tanınmaları, amaca uygun olarak kullanılmaları bakımındanyeterlidir.

Aktif devre elemanları, ise özel amaçlı elemanlardır. Kullanılacakdevrenin özelliğine göre, aktif devre elemanlarının özellikleri vetürleri de değişmektedir.

Dirençler
Direnç Nedir?

Direnç kelimesi, genel anlamda, "bir güce karşı olan direnme" olaraktanımlana bilir. Elektrik ve elektronikte direnç, iki ucu arasınagerilim uygulanan bir maddenin akıma karşı gösterdiği direnmeözelliğidir. Kısaca; elektrik akımına gösterilen zorluğa DİRENÇ denir.Direnç"R" veya "r" harfi ile gösterilir, birimi ohm dır

nload="NcodeImageResizer.createOn(this);" border="0">

Bir "E" gerilim kaynağına "R" direncinden, Şekil 1.1’de gösterilmişolduğu gibi, bir " I " akımı akar.Bu üç değer arasında Ohm kanununagöre şu bağlantı vardır.E=I.RBirimleri:
E: Volt I: Amper R: Ohm

Direnç Türleri:
Dirençler iki gruba ayrılır:
Büyük güçlü dirençler
Küçük güçlü dirençler
Büyük Güçlü Dirençler;:
2W üzerindeki dirençler büyük güçlü direnç grubuna girer.
Küçük Güçlü Dirençler;
Küçük güçlü dirençlerin sınıflandırılması:
Sabit Dirençler
Ayarlı Dirençler
Termistör (Terminstans)
Foto Direnç (Fotorezistans)
Gerek büyük güçlü olsun, gerekse de küçük güçlü olsun, bütün dirençlerin belirli bir dayanma gücü vardır.
Bir Direncin Harcadığı Güç:
U: Dirençteki gerilim düşümü (Volt)
R: Direncin değeri (Ohm)
I: Geçen akım (Amper)
P: Direncin gücü (Watt)
Direnç Üzerinde Harcanan Güç Üç Şekilde İfade Edilir:
Akım ve gerilim cinsinden: P=U.I ‘dır
Akım ve dirençcinsinden; (ohm kanununa göre): U=I.R ‘dir.
Bu "U" değeri P=U.I ‘da yerine konulursa: P= I2R olur.
Gerilim ve dirençcinsinden; (ohm kanununa göre): I=U/R ‘dir.
Bu "I" değeri, P=U.I ‘da yerine konursa, P= U2/R dır

Sabit Dirençler
Yapısı ve çeşitleri:
Sabit dirençler yapıldığı malzemenin cinsine göre üçe ayrılır:
Karbon dirençler
Telli dirençler
Film dirençler
Film dirençler de ikiye ayrılır.
İnce film dirençler
Kalın film [Cermet "Sörmit" Okunur] dirençler

Karbon Dirençler
Karbon direncin yapısı:

Karbon direnç kömür tozu ile, reçine tozunun eritilmesi ile elde edilir.
Karbon dirençler 1© dan başlayarak bir kaç mega Ohm a M© kadar üretilmektedir.

Başlıca kullanım alanları:
Bütün elektronik devrelerde en çok kullanılan direnç dir

Telli Dirençler
Telli dirençler gerek sabit direnç, gerekse de ayarlanabilen dirençolmak üzere, değişik güçlerde ve omajlar da üretilebilmektedir.

Telli Direncin Yapısı:
Telli dirençlerde, sıcaklıkla direnç değerinin değişmemesi ve dayanıklıolması için, Nikel-Krom, Nikel-Gümüş ve konstantan kullanılır.

Telli dirençler genellikle seramik gövde üzerine iki katlı olaraksarılır. Üzeri neme ve darbeye karşı verniklidir. Yalnızca ayarlıdirençte, bir hat boyunca tellerin üzeri kazınır.

10 © ile 100 K© arasında 30 W ‘a kadar üretilmektedir.

Başlıca kullanım alanları:
Telekominikasyon ve kontrol doğrultucularda kullanılır.
Tellerin çift katlı sarılmasıyla endüksiyon etkisi kaldırılabildiğinden yüksek frekans devrelerinde tercih edilir.
Küçük güçlülerde ısınmayla direnci değişmediğinden ölçü aletlerinin ayarında etalon (örnek) direnç kullanılır.

Dezavantajları:
Direnç telinin kopması, çok yer kaplaması ve büyük güçlü olanlarının ısınması gibi dezavantajları vardır

Film kelimesi dilimize İngilizce ‘den geçmiştir. Türkçe karşılığı zarve şerit anlamına gelmektedir direnç şerit şeklinde yalıtkan bir gövdeüzerine sarılmıştır. Bu durumu, bir fotoğraf filminin sarılışınabenzetebiliriz.

İki tür film direnç vardır:
İnce film dirençler
Kalın film dirençler

1. İnce Film Dirençler:
İnce film dirençler şu şekilde üretilmektedir
Cam veya seramik silindirik bir çubuk üzerine Saf Karbon Nikel – KarbonMetal – Cam tozu karışımı "Metal oksit" gibi değişik direnç spreyşeklinde püskürtülür.

Püskürtülen bu direnç maddesi, çok ince bir elmas uçla veya Lazerışınıyla belirli bir genişlikte, spiral şeklinde kesilerek şeritsargılar haline dönüştürülür.
Şerit sargıdan biri çıkarılarak diğer sargının sarımları arası izoleedilir. Şerit genişliği istenilen şekilde ayarlanarak istenilen dirençdeğeri elde edilir

2. Kalın Film (Cermet) Dirençler:
Kalın film dirençler, seramik ve metal tozları karıştırılarak yapılır.Seramik ve metal tozu karışımı bir yapıştırıcı ile hamur halinegetirildikten sonra, seramik bir gövdeye şerit halinde yapıştırılırfırında yüksek sıcaklıkta pişirilir.
Yukarıda açıklanan yöntemle, hem sabit hem de ayarlı direnç yapılmaktadır.

Ayarlı Dirençler
Yapıları:
Ayarlı dirençler, direnç değerinde duruma göre değişiklik yapılmasıveya istenilen bir değere ayarlanması gereken devrelerde kullanılırlar.
Karbon, telli ve kalın film yapıda olanları vardır.
Aşağıda çeşitlerini anlatırken yapıları da daha geniş olarak anlatacağım.

Çeşitle

ri:
Ayarlı dirençler iki ana gruba ayrılır:
Reostalar
Potansiyometreler
Reostalar
Reostalar, sembollerinden de anlaşıldığı gibi iki uçlu ayarlanabilendirençlerdir. Bu iki uçtan birine bağlı olan kayıcı uç, direnç üzerindegezdirilerek, direnç değeri değiştirilir.

nload="NcodeImageResizer.createOn(this);" border="0">

nload="NcodeImageResizer.createOn(this);" border="0">

nload="NcodeImageResizer.createOn(this);" border="0">

Reostaların da karbon tipi ve telli tipleri vardır. Sürekli dirençdeğişimi yapan reostalar olduğu gibi, kademeli değişim yapanreostalarda vardır.

Reostanın başlıca kullanım alanları:
Laboratuarlarda etalon direnç olarak, yani direnç değerlerininayarlanmasında ve köprü metodunda direnç ölçümlerinde, değişken dirençgerektiren devre deneylerinde, örneğin diyot ve transistorkarakteristik eğrileri çıkarılırken giriş, çıkış gerilim ve akımlarınındeğiştirilmesinde ve benzeri değişken direnç gerektiren pek çok işlemdekullanılır

Potansiyometreler
Potansiyometreler üç uçlu ayarlı orta uç, direnç üzerinde gezinebilir

nload="NcodeImageResizer.createOn(this);" border="0">

Potansiyometreler,direnç değerinin değiştirilmesi yoluyla gerilimbölme, diğer bir deyimle çıkış gerilimini ayarlama işlemini yapar.

Potansiyometre Çeşitleri:
Potansiyometreler aşağıdaki üç grup altında toplanabilir.
Karbon Potansiyometreler
Telli Potansiyometreler
Vidalı Potansiyometreler

Karbon Potansiyometreler
Karbon potansiyometreler, mil kumandalı veya bir kez ön ayaryapılıp, bırakılacak şekilde üretilmektedir. Ayar için tornavidakullanılır. Bu türdeki potansiyometreye "Trimmer potansiyometre"(Trimpot) denmektedir

nload="NcodeImageResizer.createOn(this);" border="0">

A: Lineer potansiyometre çıkış gerilimindeki değişim
B: Logaritmik potansiyometre çıkış gerilimindeki değişim

Şekil 1.10 ‘da gösterilmiş olduğu gibi karbon potansiyometreler. Lineer(doğrusal) veya logaritmik (eğrisel) gerilim ayarı yapacak şekildeüretilir.

Şeklin köşesinde karakteristik eğrileri çıkarılan potansiyometre görülmektedir.

Yatay koordinat ekseni, potansiyometre fırçasının "a" ucuna göre dönüş açısını, gösteriyor.

Düşey koordinat ekseni ise, a-s uçlarından alınan Vas geriliminin , a-euçları arasındaki Vae gerilimine oranını (Vas/Vae) göstermektedir.

Aynı şeyleri direnç değerleri üzerinde de söylemek mümkündür.

Şekilde, noktalı olarak çizilmiş olan A doğrusu, lineer potansiyometreye, B eğrisi ise logaritmik potansiyometreye aittir.

Potansiyometre fırçası "a" ucunda iken Vas çıkış gerilimi sıfır ‘dır.

Fırçanın 90° döndürülmüş olduğunu kabul edelim:
Potansiyometre lineer ise; Vas = 32/100*Vae = 0,32Vae olur.
Potansiyometre logaritmik ise; Vas = 8/100*Vae = 0,08Vae olur.
Yükselteçlerde volüm ve ton kontrolünde logaritmik potansiyometrelerin kullanılması uygun olur.

Dirençlerin hangi türden olduğunun anlaşılmasını sağlamak için, omaj değerinden sonra "lin" veya "log" kelimeleri yazılır.

Telli Potansiyometreler
Telli potansiyometreler, bir yalıtkan çember üzerine sarılan teller ilebağlantı kuran fırça düzeninden oluşmaktadır.bu tür potansiyometrelerinüzeri genellikle açıktır. Tel olarak Nikel-Krom veya başka rezistanstelleri kullanılır.

Vidalı Potansiyometreler

Vidalı potansiyometrede, sonsuz vida ile oluşturulan direncitaramaktadır. Üzerinde hareket eden bir fırça, kalın film (Cermet)yöntemiyle oluşturulan direnci taramaktadır. Fırça potansiyometreninorta ayağına bağlıdır. Böylece orta ayak üzerinden istenilen değerde veçok hassas ayarlanabilen bir çıkış alınabilmektedir.

Potansiyometrelerin başlıca kullanım alanları:
Potansiyometreler elektronikte başlıca üç amaç için kullanılırlar;

Ön ayar için
Genel amaçlı kontrol için
İnce ayarlı kontrol için