Bobinler (Coil)
Sabit Bobinler ve Yapıları:
Bobin bir yalıtkan makara (mandren veya karkas) üzerine belirli sayıdaki sarılmış tel grubudur.
Kullanım yerine göre, makara içerisi boş kalırsa havalı bobin, demirbir göbek (nüve) geçirilirse nüveli bobin dı verilir. Bobinin her birsarımına spir denir
Bobindeki Elektriksel Olaylar:
Bilindiği gibi bir iletkenden akım geçirildiğinde, iletken etrafındabir magnetik alan oluşur. Bu alan kağıt üzerinde daireler şeklindekikuvvet çizgileri ile sembolize edilir.
Bir bobinden AC akım geçirildiğinde,bobin sargılarını çevreleyen bir magnetik alan meydana gelır
Akım büyüyüp küçülüşüne ve yön değiştirmesine bağlı olarak bobinden geçen kuvvet çizgileri çoğalıp azalır ve yön değiştirir.
Bobine bir DC gerilim uygulanırsa, magnetik alan meydana gelmeyip bobin devrede bir direnç özelliği gösterir.
Zıt Elektro Motor Kuvveti (EMK)
Bobin içerisindeki kuvvet çizgilerinin değişimi, bobinde zıtelektromotor kuvvet (zıt EMK Ez) adı verilen bir gerilim endükler. Bugerilimin yönü Şekil 1.30 ‘da gösterilmiş olduğu gibi kaynak gerilimineters yöndedir.
Dolayısıyla da zıt EMK, bobinden, kaynak geriliminin oluşturduğu akımaters yönde bir akım akıtmaya çalışır. Bu nedenledir ki, kaynakgeriliminin oluşturduğu "I" devre akımı, ancak T/4 periyot zamanı kadargeç akmaya başlar.
Zıt EMK ‘nın işlevi, LENZ kanunu ile şöyle tanımlanmıştır.
LENZ kanununa göre zıt EMK, büyümekte olan devre akımını küçültücü,küçülmekte olan devre akımını ise büyültücü yönde etki yapar.
Endüktif Reaktans (XL):
Bobinin, içinden geçen AC akıma karşı gösterdiği dirence endüktif reaktans denir.
Endüktif reaktans XL ile gösterilir. Birimi "Ohm" dur.
Şöyle ifade edilir:
XL = É.L ‘dir. É = 2.À.f olup yerine konulursa, XL = 2.À.f.L ohm olur.
É : Açısal hız (Omega)
f: Uygulana AC gerilimin frekansı birimi, Herzt (Hz) ‘dir.
L: Bobinin endüktansı olup birimi, Henry (H) ‘dir.
a) AC kaynak geriliminin pozitif alternansındaki devre akımı.
b) Kaynak gerilimi (v), devre akımı (i) ve zıt EMK (Ez) arasındaki bağıntı
"L" nin değeri bobinin yapısına bağlıdır.
Bobinin sarım sayısı ve kesit alanı ne kadar büyük olursa, "L" o kadarbüyük olur. Dolayısıyla AC akıma gösterdiği dirençte o oranda büyür.
"L" nin birimi yukarıda da belirtildiği gibi Henry (H) ‘dir. Ancakgenellikle değerler çok küçük olduğundan "Henry" olarak yazımda çokküsürlü sayı çıkar.
Bunun için miliHenry (mH) ve mikrohenry (µH) değerleri kullanılır.
Henry, miliHenry ve mikroHenry arasında şu bağıntı vardır.
MiliHenry (mH) 1mH = 10-3 H veya 1H = 103mH
MikroHenry (µH) 1µH = 10-6 H veya 1H = 106 µH ‘dir.
Karşılıklı Endüktans (M)
Aynı nüve üzerine sarılı iki bobinin birinden akım geçirildiğinde,bunun nüvede oluşturduğu kuvvet çizgileri diğer sargıyı da etkileyerek,bu sargının iki ucu arasında bir gerilim oluşturur. Bu gerilimeendüksiyon gerilimi denir.
Bu şekilde iletişim, karşılıklı (ortak) endüktans denen belirli bir değere göre olmaktadır.
Karşılıklı endüktans M ile gösterilir ve şu şekilde ifade edilir:
M= L1 . L2 L1 ve L2 iki bobinin self endüktansıdır.
M ‘in birimi de Henry H dir.
Şöyle tanımlanır:
Aynı nüve üzerindeki iki bobinin birincisinden geçen 1 amperlik AC akım1 saniyede, ikinci bobinde 1V ‘luk bir gerilim endükliyorsa iki bobinarasındaki karşılıklı endüktans M=1 Henry ‘dir.
Bobinler seri bağlanırsa toplam endüktans: L=L1+L2+L3+……….
Aynı nüve üzerindeki iki bobin seri bağlanırsa: L=L1+L2±2M dır
