Zaman Röleleri nedir Tanımı ve çeşitleri

Zaman Röleleri nedir Tanımı ve çeşitleri
Bobin enerjilendikten veya bobinin enerjisi kesildikten belirli bir süre sonra,
kontakları durum değiştiren rölelere, zaman rölesi adı verilir. Diğer bir tanımlama ile zaman
rölesi; bir mekanizmayı, bir devreyi ya da bir makineyi ayarlanan bir süre boyunca ya da bir
süre sonunda, devreye sokan veya devreden çıkartan otomatik kumanda devre elemanıdır.


Yapısı
Genellikle kontaktörlere kumanda eden zaman rölelerinde gecikmeli ve ani açılıp
kapanan kontaklar vardır. Bu kontaklar normalde açık kontak ve normalde kapalı kontak
olmak üzere iki çeşittir. Zaman rölesinin bobini enerjilendiğinde, bu kontaklar ani olarak
açılır ve ani olarak kapanır. Bobinin enerjisi kesildiğinde, kapanmış olan kontaklar ani olarak
açılır, açılmış olan kontaklar ise ani olarak kapanır. Ayrıca zaman röleleri üç kontaklı veya
dört kontaklı olarak yapılır.
Çeşitleri
Ø Yapım şekillerine göre
Ø Mekanik tip (pistonlu) zaman rölesi: Zaman rölesi bir pistonla sağlanan zaman
rölelerine, pistonlu zaman rölesi adı verilir. Pistonlu zaman rölelerinin düz ve
ters çalışan iki çeşidi vardır.
Elektro-mekanik tip zaman rölesi: Zaman gecikmesi bir motor tarafından
sağlanan zaman rölelerine, motorlu zaman rölesi adı verilir. Her çalışmada aynı
gecikmeyi elde etmek amacıyla bu zaman rölelerinde senkron motor
kullanılmaktadır.
Ø Elektronik ve dijital tip zaman rölesi: Elektronikte zaman gecikmesi direnç ve
kondansatörün seri bağlanması ile gerçekleşir. Zaman gecikmesi T=R*C
formülüne göre hesaplanır. R Ohm, C Farad alınırsa T saniye olarak bulunur.
Pnomatik tip zaman rölesi: Pnomatik kumandalı bir makinenin birbiri ardına
sıralamalı olarak çalışma istendiğinde, bir işlem bittikten sonra, diğer işleme
başlamadan önce saniye veya dakika cinsinden gecikmesi istendiğinde, bu tür
gecikme akümülatör adı verilen içi boş bir silindirik kap ile sağlanır. Bu tip
zaman gecikmesi sağlayan devrelere Pnomatik zaman rölesi denir.
Ø Doğru akım zaman rölesi: Bir röleyle yardımcı elemanlardan oluşan ve yalnız
doğru akımda çalışan zaman rölelerine doğru akım zaman rölesi adı verilir.
Ø Montaj şekillerine Göre
Ø Pano içerisine ( ray veya zemine) monte edilen zaman rölesi
Ø Pano yüzeyine monte edilen zaman rölesi
Ø Hem pano içerisine, hem de pano yüzeyine monte edilen zaman rölesi
Ø Kontaktör üzerine monte edilen zaman rölesi
Çalışma şekillerine göre
Ø Çekmede gecikmeli tip (düz) zaman rölesi: Bobini enerjilendiği andan itibaren
ayarlanan süre sonunda kontakları konum değiştiren zaman röleleridir. Bobinine
enerji uygulandığı anda ani açılıp kapanan kontaklar, ayarlanan süre sonunda
gecikmeli açılıp kapanan kontaklar konum değiştirir. Bobin enerjisi kesildiği
anda ise ani ve gecikmeli açılıp kapanan kontakların her ikisi de ani olarak
konum değiştirir. RR: RR röleleri çekme gecikmeli rölelerdir. Enerji
verildiğinde ayarlanan t zamanı saymaya başlar. t zamanı sonunda röle çeker,
röle LED ‘i yanar. Enerji kesilinceye kadar röle bu konumunu korur.
Düşmede gecikmeli tip (ters) zaman rölesi: Bobin enerjisi kesildiği andan
itibaren ayarlanan süre sonunda kontakları konum değiştiren zaman röleleridir.
Bobini enerjilendiğinde kontakları ani olarak konum değiştirir. Bobin enerjisi
kesildiğinde; ani olarak açılıp kapanan kontaklar konum değiştirir, gecikmeli
açılıp kapanan kontaklar konumlarını korur ve ayarlanan süre sonunda, konum
değiştirerek normal çalışma durumuna döner. Eğer ayarlanan süre sona ermeden
önce bobin tekrar enejilenirse, gecikmeli çalışan kontaklar konum değiştirir.
Ø RM: RM röleleri bırakmada gecikmeli zaman röleleridir. Enerji verildiğinde
röle çeker ve ayarlanan t zamanı saymaya baslar. t zamanı sonunda röle bırakır.
Röle ilk konumuna döner.
Ø Bırakmada gecikmeli tip (ımpuls) zaman rölesi: Bobini enerjilendiği anda
kontakları konum değiştiren ve ayarlanan süre sonunda normal konumuna
dönen zaman röleleridir. Bobine enerji uygulandığında ani ve gecikmeli çalışan
kontakların her ikisi de konum değiştirirler. Gecikmeli çalışan kontaklar
ayarlanan süre sonunda, ani çalışan kontaklar ise, bobin enerjisi kesildiğinde
normal konumlarına döner.
Ø Flaşör zaman rölesi: Bobini enerjilendiği andan itibaren ayarlanan süre kadar bu
konumlarını koruduktan sonra, tekrar ilk konumuna dönen zaman röleleridir. Bu
tip zaman röleleri bu işlemi, enerjili kaldığı süre boyunca tekrar eder.
Ø Yıldız – üçgen zaman rölesi: Büyük güçlü motorlarda yıldız – üçgen yol verme
devrelerinde kullanılan bu tip zaman röleleri, bobini enerjilendiğinde yıldız
bağlantıyı sağlar. Ayarlanan süre sonunda ise kontakları konum değiştirerek
motoru yıldız bağlantıdan üçgen bağlantıya geçirir. Bu tip zaman rölelerinde
yıldız üçgene geçiş sırasında fazlar arası kısa devreyi önlemek için, çok kısa bir
süre (0,035 – 0,1 sn. arası) motora enerji uygulanmaz.
Ø Çift zaman ayarlı zaman rölesi: Bu tip zaman rölelerinde iki ayrı zaman
ayarlama olanağı vardır. Zaman rölesi bobini enerjilendiğinde kontaklar konum
değiştirir. Ayarlanan birinci süre sonuna kadar, konumunu korur ve ayarlanan
süre sonunda normal çalışma konumuna döner. Bu anda ikinci ayarlanan süre
başlar. İkinci ayarlanan sürenin sonunda ise, kontaklar tekrar konum değiştirir.
Zaman rölesi bobini enerjili kaldığı sürece bu işlem tekrarlanır.RR-2R: RR tipi
zaman röleleriyle ayni olup içinde beslemeleri ve kontakları birbirinden
bağımsız iki adet zaman rölesi bulundurur. A1 ve A2’ye enerji verildiğinde
ayarlanan t1 zamanı saymaya baslar. t1 zamanı sonunda röle1 çeker, röle1 LED
‘i yanar. B1 ve B2 ‘ye enerji verildiğinde t2 zamanı saymaya baslar. t2 zamanı
sonunda RÖLE2 çeker, RÖLE2 LED ‘i yanar. Enerji kesilinceye kadar röleler
bu konumunu muhafaza eder.

Posted in Genel.