Trafo Sargı Direncinin Ölçülmesi Nasıldır ?
Direncin ampermetre voltmetre metodu ile ölçülmesi ohm kanunu yardımıyla olur.
Bilindiği gibi ohm kanunu:
R =U/I  dir.
Bu formülde I, R direncinden geçen akım, amper; U, R direnci uçlarındaki volt
cinsinden potansiyel farkıdır. Bu durumda direncin birimi ohm cinsinden bulunur. Aletlerin
çalışmaları için akım gerekli olduğundan, bu akımın hassas direnç ölçülmesinde dirençten
geçen akıma mümkün olduğu kadar az etkide bulunması için aletlerin devreye uygun şekilde
bağlanmaları gerekir.

Şekil 1.11: a) Küçük değerli sargı direncinin ölçülmesi b) Büyük değerli sargı direncinin
ölçülmesi
Voltmetre direnciyle karşılaştırılabilecek kadar büyük dirençlerin ölçülmesinde
voltmetre, seri bağlanan R direnci ve ampermetrenin uçlarına bağlanmalıdır. (Şekil 1.11. b).
Eğer voltmetre yalnız bilinmeyen direncin uçlarına bağlansaydı, ampermetre hem
bilinmeyen dirençten geçen akım ve hem de voltmetreden geçen akımı ölçmekle büyük
hataya sebep olurdu.
Büyük dirençlerin ölçülmesinde Şekil 1.11. b’ye göre direnç ölçme hesaplarında hata
çok küçüktür. Çünkü bilinmeyen direncin uçlarındaki potansiyel farkına nazaran ampermetre
uçlarındaki potansiyel farkı çok küçüktür. Voltmetre çok az bir hata ile direncin uçlarındaki
gerilimi ölçmüş olur. Bu durumda hata ampermetrenin direncinden ibarettir ki bu da ölçülen
büyük direnç yanında kolayca ihmal edilebilecek kadar küçük kalmaktadır. (Yaklaşık olarak
0,05 ohm civarında).

1 ohm veya daha küçük dirençlerin ölçülmesinde voltmetrenin Şekil 1.11.a’daki gibi
bilinmeyen direnç uçlarına bağlanması gerekir. Bu durumda voltmetrenin Şekil 1.11.b’deki
gibi bağlanması direnç hesaplarında büyük hataya sebep olur. Bu hata, ölçülecek direncin
ampermetre direncine yakın ve daha küçük olduğu hallerde daha da artar.
Transformatör sargı dirençleri, çok küçük transformatörler hariç, voltmetre direnci
yanında çok küçüktür. En az hata ile sargı direncini ölçülmesi için ölçü aletlerinin Şekil
1.11.a’daki gibi devreye bağlanması gerekir. Devreden geçecek akımı sınırlayan uygun
değerli bir reostanın da şekilde görüldüğü gibi devreye bağlanması faydalıdır.
Direncin daha hassas bulunması için deney, birkaç çeşitli akımda yapılır ve bulunacak
direnç değerlerinin ortalaması alınır. Büyük akımlı transformatör sargılarının direnç
değerleri çok küçük olduğu için, bu sargıların uçlarında okunabilecek bir gerilim
bulunabilmesi için geçirilecek akımın oldukça yüksek olması gerekir. Bu küçük gerilimin
hassas bir şekilde okunabilmesi için de çok küçük gerilimleri ölçebilecek uygun voltmetrenin
seçilmesi gerekir.
Not 1: Küçük dirençlerin ölçülmesinde çok hassas voltmetreler kullanılacağı için
deneyin çok dikkatle yapılması gerekmektedir. Voltmetrenin, devreden akım geçtiği
görüldükten sonra direnç uçlarına bağlanması gerekir. Eğer sargıdan (sargıdaki açık devre
dolayısıyla) akım geçmezse, voltmetre uçlarında devre gerilimi bulunur. Bu da voltmetreye
zarar verebilir.
Not 2: Transformatör sargılarının self endüksiyon katsayısı genellikle çok büyük
olduğu için devrenin ani açılması sonucu bobinlerde çok yüksek endüksiyon gerilimi oluşur.
Bu gerilimin gerek sargılara gerek özellikle voltmetreye zarar vermemesi için gerekli
tedbirler alınmalıdır. Voltmetrenin devre kapatıldıktan sonra sargı uçlarına bağlanması ve
voltmetre sargı uçlarından alındıktan sonra devrenin açılması gerekir. Devrede depo edilen
enerjin devre açılırken ark şeklinde atlayarak şaltere zarar vermemesi için, devre açılmadan
önce sargı uçlarına bir deşarj direnci bağlanmalıdır.
Birçok hallerde, sargıların normal çalışma sıcaklığındaki dirençlerin bilinmesi istenir.
Bu durumda ölçmenin yapıldığı sıcaklıktaki direnç değerinden, normal çalışma
sıcaklığındaki direnç değeri aşağıdaki formülle bulunabilir:
2
2 234,5
234,5 R
t
R tI
I +
+
=
Bu formül yalnız bakır iletkenlere uygulanır. Burada RI, tI sıcaklığındaki direnç
değeridir. R2 ise t2 sıcaklığındaki direnç değeridir. Elektrik makinelerinde normal çalışma
sıcaklığı genel olarak 75oC alınmaktadır.