Termokupl Çeşitleri Nelerdir ?
-200°C’den 2320°C’ye kadar çeşitli sıcaklık aralıklarında en çok kullanılan DIN
43710 ve IEC 584 standart termokupl eleman teli çeşitleri şöyledir:
1) Cu-Const (CuNi) Bakır-Konstantan
2) Fe-Const (CuNi) Demir-Konstantan
3) Cr-Al Kromel-Alümel
4) NiCr-Ni Nikelkrom-Nikel
5) Nikrosil-Nisil Nikelkrom Silikon-Nikelsilikon mağnezyum
6) Pt%10Rh-Pt Platin Rodyum-Platin (%10)
7) Pt%13Rh-Pt Platin Rodyum-Platin (%13)
8) Pt%18Rh-Pt Platin Rodyum-Platin (%18)
9) Tn-Tn%26Re Tungsten-Tungsten %26 Renyum
Şekil 4.10: Termokupl yapımında kullanılan metaller
Bu termokupların sıcaklık limitlerini ve standart kodlarını sıralayacak olursak,
DIN
43710
DIN
43710
IEC 584
1) Cu-Const U T -200 ~ 300 0C
2) Fe-Const L J -200 ~ 800 0C
3) Cr-Al K -200 ~ 1200 0C
4) NiCr-Ni K -200 ~ 1200 0C
5) Cr-Const E -200 ~ 1200 0C
6) Nikrosil-Nisil N 0 ~ 1200 0C
7) Pt%10Rh-Pt S 0 ~ 1500 0C
8) Pt%13Rh-Pt R 0 ~ 1600 0C
9) Pt%18Rh-Pt B 0 ~ 1800 0C
10) Tn-Tn%26Re W 0 ~ 2000 0C
Şekil 4.11: Termokupl çeşitleri standart isimleri
Bu eleman tellerinin sıcaklık-mV eğrilerini inceleyecek olursak doğrusal olmadıklarını
görürüz. Termokupl sıcaklık-mV eğrileri incelendiğinde her birinin sıcaklık ölçümü
açısından diğerine nazaran daha uygun olduğu bölgeler vardır. Örneğin 0–800°C sıcaklık
ölçümü yapabilen Fe-Const ile 0–1200°C’ye kadar ölçüm yapabilen NiCr-Ni eleman
tellerinin mV eğrisi karşılaştırıldığında 300-600°C arasında Fe-Const, NiCr-Ni’e nazaran
daha doğrusaldır. Bu nedenle bu aralıkta Fe-Const ile çalışma tercih edilir. Yine aynı
yaklaşımla PtRh-Pt termokuplar için 800–1600°C arası uygun bir çalışma bölgesidir.
800°C’nin altında doğrusallık çok bozuktur.
Termokupl eleman tellerinde ilk yazılan bacak (+) referanslıdır. Yani diğer bacağa
nazaran (+) yüklüdür. Diğer bacak (-) değerdedir. Bu yüzden termokupl cihaza (+) ve (-)
uçları dikkate alınarak bağlanmalıdır. Dünya standartlarında termokupl uçları belli renk
kodları ile kodlanmıştır. DIN standartlarında (+) bacaklar kırmızı, negatif bacaklar
termokupların cinsine göre değişmektedir. IEC standartlarında (-) bacaklar beyaz, pozitif
bacaklar termokupulların cinsine göre değişmektedir.