BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1- Bu Yönetmelik, işyerlerinde sağlık ve güvenlik şartlarının
iyileştirilmesi için alınacak önlemleri belirler.
Bu amaçla;
a) Mesleki risklerin önlenmesi, sağlık ve güvenliğin korunması, risk ve
kaza faktörlerinin ortadan kaldırılması,
b) İş sağlığı ve güvenliği konusunda işçi ve temsilcilerinin eğitimi,
bilgilendirilmesi, görüşlerinin alınması ve dengeli katılımlarının sağlanması,
c) Yaş, cinsiyet ve özel durumları sebebi ile özel olarak korunması
gereken kişilerin çalışma şartları,
ile ilgili genel prensipler ve diğer hususlar bu Yönetmelikte
düzenlenmiştir.
Kapsam
Madde 2- Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu
kapsamına giren tüm işyerlerini kapsar.
Dayanak
Madde 3- Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 78
inci maddesine göre düzenlenmiştir.
Tanımlar
Madde 4- Bu Yönetmelikte geçen;
a) Risk değerlendirmesi: İşyerlerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek
tehlikelerin, işçilere, işyerine ve çevresine verebileceği zararların ve
bunlara karşı alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılması gerekli
çalışmaları,
b) Sağlık ve güvenlik işçi temsilcisi: İşyerinde sağlık ve güvenlik
konularında işçileri temsil etmeye yetkili kişiyi,
c) Önleme: Mesleki riskleri önlemek veya azaltmak için işyerinde yapılan
işlerin bütün aşamalarında planlanmış veya alınmış önlemlerin tümünü,
d) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
İşverenlerin Yükümlülükleri
Genel Hükümler
Madde 5- İşverenlerin yükümlülükleri ile ilgili genel hükümler aşağıda
belirtilmiştir:
a) İşveren, işle ilgili her konuda işçilerin sağlık ve güvenliğini
korumakla yükümlüdür.
b) İşverenin iş sağlığı ve güvenliği konusunda işyeri dışındaki uzman kişi
veya kuruluşlardan hizmet alması bu konudaki sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
c) İşçilerin iş sağlığı ve güvenliği konusundaki yükümlülükleri, işverenin
sorumluluğu ilkesini etkilemez.
İşverenin Genel Yükümlülükleri
Madde 6- İşveren aşağıda belirtilen sağlık ve güvenlikle ilgili hususları
yerine getirmekle yükümlüdür:
a) İşveren, işçilerin sağlığını ve güvenliğini korumak için mesleki
risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dahil gerekli her türlü önlemi
almak, organizasyonu yapmak, araç ve gereçleri sağlamak zorundadır.
İşveren, sağlık ve güvenlik önlemlerinin değişen şartlara uygun hale
getirilmesi ve mevcut durumun sürekli iyileştirilmesi amaç ve çalışması içinde
olacaktır.
b) İşveren, sağlık ve güvenliğin korunması ile ilgili önlemlerin
alınmasında aşağıdaki genel prensiplere uyacaktır:
1) Risklerin önlenmesi,
2) Önlenmesi mümkün olmayan risklerin değerlendirilmesi,
3) Risklerle kaynağında mücadele edilmesi,
4) İşin kişilere uygun hale getirilmesi için, özellikle işyerlerinin
tasarımında, iş ekipmanları, çalışma şekli ve üretim metodlarının seçiminde
özen gösterilmesi, özellikle de monoton çalışma ve önceden belirlenmiş üretim
temposunun hafifletilerek bunların sağlığa olumsuz etkilerinin en aza
indirilmesi,
5) Teknik gelişmelere uyum sağlanması,
6) Tehlikeli olanların, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanlarla
değiştirilmesi,
7) Teknolojinin, iş organizasyonunun, çalışma şartlarının, sosyal
ilişkilerin ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan genel
bir önleme politikasının geliştirilmesi,
8) Toplu korunma önlemlerine, kişisel korunma önlemlerine göre öncelik
verilmesi,
9) İşçilere uygun talimatların verilmesi.
c) İşveren, işyerinde yapılan işlerin özelliklerini dikkate alarak;
1) Kullanılacak iş ekipmanının, kimyasal madde ve preparatların seçimi,
işyerindeki çalışma düzeni gibi konular da dahil işçilerin sağlık ve güvenliği
yönünden tüm riskleri değerlendirir. Bu değerlendirme sonucuna göre; işverence
alınan önleyici tedbirler ile seçilen çalışma şekli ve üretim yöntemleri,
işçilerin sağlık ve güvenlik yönünden korunma düzeyini yükseltmeli ve
işyerinin idari yapılanmasının her kademesinde uygulanmalıdır.
2) Bir işçiye herhangi bir görev verirken, işçinin sağlık ve güvenlik
yönünden uygunluğunu göz önüne alır.
3) Yeni teknolojinin planlanması ve uygulanmasının, seçilecek iş
ekipmanının çalışma ortam ve koşullarına, işçilerin sağlığı ve güvenliğine
etkisi konusunda işçiler veya temsilcileri ile istişarede bulunur.
4) Ciddi tehlike bulunduğu bilinen özel yerlere sadece yeterli bilgi ve
talimat verilen işçilerin girebilmesi için uygun önlemleri alır.
d) Aynı işyerinin birden fazla işveren tarafından kullanılması durumunda
işverenler, yaptıkları işin niteliğini dikkate alarak; iş sağlığı ve güvenliği
ile iş hijyeni önlemlerinin uygulanmasında işbirliği yapar, mesleki risklerin
önlenmesi ve bunlardan korunma ile ilgili çalışmaları koordine eder,
birbirlerini ve birbirlerinin işçi veya işçi temsilcilerini riskler konusunda
bilgilendirirler.
e) İş sağlığı ve güvenliği ile iş hijyeni konusunda alınacak önlemler hiç
bir şekilde işçilere mali yük getirmez.
Koruyucu ve Önleyici Hizmetler
Madde 7- İşyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili koruyucu ve önleyici
hizmetlerin yerine getirilmesi için aşağıda belirtilen hususlara uyulacaktır:
a) Bu Yönetmeliğin 5 ve 6 ncı maddelerinde belirtilen yükümlülükler saklı
kalmak kaydıyla, işveren, işyerindeki sağlık ve güvenlik risklerini önlemek ve
koruyucu hizmetleri yürütmek üzere, işyerinden bir veya birden fazla kişiyi
görevlendirir.
b) Sağlık ve güvenlikle görevli kişiler, işyerinde bu görevlerini
yürütmeleri nedeniyle hiçbir şekilde dezavantajlı duruma düşmezler. Bu
kişilere, söz konusu görevlerini yapabilmeleri için yeterli zaman verilir.
c) İşyerinde bu görevleri yürütebilecek nitelikte personel bulunmaması
halinde, işveren dışarıdan bu konuda yeterlik belgesi olan uzman kişi veya<
br /> kuruluşlardan hizmet alır.
d) İşveren hizmet aldığı kişi veya kuruluşlara, işçilerin sağlık ve
güvenliğini etkilediği bilinen veya etkilemesi muhtemel faktörler hakkında
bilgi verir. Bu kişi veya kuruluşlar, bu Yönetmeliğin 10 uncu maddesinin (b)
bendinde sözü edilen işçiler ve bu işçilerin işverenleri hakkındaki gerekli
bilgilere de ulaşabilmelidirler.
e) İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütmek üzere:
1) Görevlendirilen kişiler gerekli nitelik, bilgi ve beceriye sahip
olacaktır.
2) Dışarıdan hizmet alınan kişi veya kuruluşlar gerekli kişisel beceri,
mesleki bilgi ve donanıma sahip olacaktır.
3) Görevlendirilen kişiler veya dışarıdan hizmet alınan kişi veya
kuruluşların sayısı; işyerinin büyüklüğü, maruz kalınabilecek tehlikeler ve
işçilerin işyerindeki dağılımı dikkate alınarak, koruyucu ve önleyici
çalışmaların organizasyonunu yapmaya ve yürütmeye yeterli olacaktır.
f) İşyeri içindeki veya dışındaki kişi veya kuruluşların bu maddede
belirtilen sağlık ve güvenlik risklerini önleme ve risklerden korunma ile
ilgili görev ve sorumlulukları açık olarak belirlenir. Bu kişi ve kuruluşlar
gerektiğinde birlikte çalışırlar.
g) İşverenin yeterli mesleki bilgi, beceri ve donanıma sahip olması
halinde, işyerinin büyüklüğü, işin niteliği ve işçi sayısı dikkate alınarak bu
maddenin (a) bendinde belirtilen hususların yerine getirilmesi sorumluluğunu
kendisi üstlenebilir.
h) İş sağlığı ve güvenliği konularında hizmet verecek kişi ve kuruluşların
nitelikleri ve belgelendirilmesi ile işverenin sorumluluğu hangi hallerde
üstlenebileceği ile ilgili usul ve esaslar Bakanlık tarafından belirlenir.
İlkyardım, Yangınla Mücadele ve Kişilerin Tahliyesi, Ciddi ve Yakın
Tehlike
Madde 8- İlkyardım, yangınla mücadele ve kişilerin tahliyesi, ciddi ve
yakın tehlike ile ilgili uyulacak hususlar aşağıda belirtilmiştir:
a) İşveren;
1) İşyerinin büyüklüğünü, yapılan işin özelliğini ve işyerinde bulunan
işçilerin ve diğer kişilerin sayısını dikkate alarak; ilkyardım, yangınla
mücadele ve kişilerin tahliyesi için gerekli tedbirleri alır.
2) Özellikle ilkyardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele
konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli
düzenlemeleri yapar.
b) İşveren, (a) bendinde belirtilen ilkyardım, yangınla mücadele ve
tahliye işleri için, işyerinin büyüklüğü ve taşıdığı özel tehlikeleri dikkate
alarak, bu konuda eğitimli, uygun donanıma sahip yeterli sayıda kişiyi
görevlendirir.
c) İşveren;
1) Ciddi ve yakın tehlikeye maruz kalan veya kalma riski olan tüm
işçileri, tehlikeler ile bunlara karşı alınmış ve alınacak önlemler hakkında
mümkün olan en kısa sürede bilgilendirir.
2) Ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlike durumunda, işçilerin işi bırakarak
derhal çalışma yerlerinden ayrılıp güvenli bir yere gidebilmeleri için gerekli
talimatı verir ve gerekeni yapar.
3) Ciddi ve yakın tehlike durumunun devam ettiği çalışma şartlarında,
zorunlu kalınması halinde, gerekli donanıma sahip ve özel olarak
görevlendirilen kişiler hariç, işçilerden çalışmaya devam etmelerini
istemeyecektir.
d) Ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlike durumunda işyerini veya tehlikeli
bölgeyi terk eden işçiler bu hareketleri nedeniyle dezavantajlı duruma
düşmeyecek ve herhangi bir zarar görmeyecektir.
e) İşveren, işçilerin kendileri veya diğer kişilerin güvenliği için ciddi
ve yakın bir tehlike olduğunda ve amirine hemen haber veremedikleri
durumlarda, kendi bilgileri doğrultusunda ve mevcut teknik donanımlar ile
tehlikenin sonuçlarının engellenmesi için gerekeni yapabilecek durumda
olmalarını sağlamak zorundadır.
İşçiler, kendi görevlerini yapmakta ihmal veya kusurlu davranışları
olmadıkça bu hareketlerinden dolayı dezavantajlı duruma düşürülemezler.
İşverenin Diğer Yükümlülükleri
Madde 9- İşveren yukarıda belirtilen yükümlülükleri ile beraber aşağıdaki
hususları yerine getirmekle yükümlüdür:
a) İşveren;
1) İşyerinde risklerden özel olarak etkilenebilecek işçi gruplarının
durumunu da kapsayacak şekilde sağlık ve güvenlik yönünden risk
değerlendirmesi yapar.
2) Risk değerlendirmesi sonucuna göre, alınması gereken koruyucu önlemlere
ve kullanılması gereken koruyucu ekipmana karar verir.
3) Üç günden fazla işgünü kaybı ile sonuçlanan iş kazaları ile ilgili
kayıt tutar.
4) İşçilerin uğradığı iş kazaları ile ilgili rapor hazırlar.
b) (a) bendinin (1) ve (2) numaralı alt bentlerinde belirtilen çalışmalar
ve değerlendirmelerle ilgili kayıt ve dokümanların hazırlanması ile (a)
bendinin (3) ve (4) numaralı alt bentlerinde belirtilen belgelerin
düzenlenmesi, işyerinin büyüklüğü ve yapılan işin niteliğine göre, Bakanlıkça
belirlenen usul ve esaslara uygun şekilde yapılır.
İşçilerin Bilgilendirilmesi
Madde 10- İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin etkin bir
biçimde sürdürülmesi için işçilerin bilgilendirilmesi esastır. Bu amaçla;
a) İşveren, işyerinin büyüklüğüne göre;
1) İşyerinin geneli ile işçinin çalışmakta olduğu bölümde veya yaptığı her
işte yürütülen faaliyetler, sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici
tedbirler hakkında,
2) Bu Yönetmeliğin 8 inci maddesinin (b) bendine göre, işyerinde
görevlendirilen kişiler hakkında,
işçilerin ve temsilcilerinin gerekli bilgiyi almalarını sağlamak
zorundadır.
b) İşveren, başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen
işçilerin de, (a) bendinde belirtilen bilgileri almalarını sağlamak üzere, söz
konusu işçilerin işverenlerine gerekli bilgileri verir.
c) İşveren, işyerinde sağlık ve güvenlik ile ilgili özel görev ve
sorumluluğu bulunan işçilerin veya temsilcilerinin bu görevlerini
yürütebilmeleri için;
1) Bu Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) bendinin (1) ve (2) numaralı alt
bentlerinde belirtilen risk değerlendirmesi ve alınan koruyucu önlemlere,
2) Bu Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) bendinin (3) ve (4) numaralı alt
bentlerinde belirtilen iş kazası kayıtları ve raporlarına,
3) Sağlık ve güvenlikle ilgili denetim faaliyetlerinden, bu konuda sorumlu
kişi ve kuruluşlardan, koruma ve önleme çalışmalarından eld
e edilen bilgilere,
ulaşabilmelerini sağlar.
İşçilerin Görüşlerinin Alınması ve Katılımlarının Sağlanması
Madde 11- İşveren sağlık ve güvenlikle ilgili konularda işçilerin
görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması için aşağıdaki hususları
yerine getirmekle yükümlüdür:
a) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği konularında işçi veya temsilcilerinin
görüşlerini alır, öneri getirme hakkı tanır ve bu konulardaki görüşmelerde yer
almalarını ve dengeli katılımlarını sağlar.
b) İşverence, iş sağlığı ve güvenliği konusunda özel görevleri bulunan
işçi veya temsilcilerinin özellikle aşağıdaki konularda dengeli bir şekilde
yer almaları sağlanır veya önceden görüşleri alınır:
1) Sağlık ve güvenliği önemli derecede etkileyebilecek herhangi bir
önlemin alınmasında.
2) Bu Yönetmeliğin 7 nci maddesinin (a) bendinde belirtilen işler ile 7
nci maddesinin (a) bendinde ve 8 inci maddesinin (b) bendinde belirtilen
kişilerin görevlendirilmesinde.
3) Bu Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) bendinde ve 10 uncu maddesinde
belirtilen hususlarda.
4) Bu Yönetmeliğin 7 nci maddesinin © bendinde belirtilen işyeri
dışındaki uzman kişi veya kuruluşlardan hizmet alınmasında.
5) Bu Yönetmeliğin 12 nci maddesinde belirtilen eğitimin organizasyonu ve
planlanmasında.
c) İş sağlığı ve güvenliği konusunda özel görevi bulunan işçi
temsilcileri, tehlikenin azaltılması veya tehlikenin kaynağında yok edilmesi
için işverene öneride bulunma ve işverenden gerekli tedbirlerin alınmasını
isteme hakkına sahiptir.
d) İş sağlığı ve güvenliği konusunda özel görevleri bulunan işçi veya işçi
temsilcileri, bu görevlerini yürütmeleri nedeniyle dezavantajlı duruma
düşürülemezler.
e) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği konusunda özel görevi bulunan işçi
temsilcilerine, bu Yönetmelikte belirtilen görevlerini yerine getirebilmeleri
için her türlü imkanı sağlar ve herhangi bir ücret kaybı olmadan çalışma
saatleri içerisinde yeterli zamanı verir.
f) İşçiler veya temsilcileri, iş sağlığı ve güvenliği konusunda işverence
alınan önlemlerin ve sağlanan imkanların yetersiz olduğu kanaatine varmaları
halinde Bakanlığa başvurma hakkına sahiptir.
İşçi temsilcileri, işyerinde yetkili makamlarca yapılan denetimler
sırasında görüşlerini bildirme hakkına sahiptir.
İşçilerin Eğitimi
Madde 12- İşyerinde sağlık ve güvenliğin sağlanması ve sürdürülebilmesi
için;
a) İşveren, her işçinin çalıştığı yere ve yaptığı işe özel bilgi ve
talimatları da içeren sağlık ve güvenlik eğitimi almasını sağlamak zorundadır.
Bu eğitim özellikle;
1) İşe başlanmadan önce,
2) Çalışma yeri veya iş değişikliğinde,
3) İş ekipmanlarının değişmesi halinde,
4) Yeni teknoloji uygulanması halinde,
yapılır.
Eğitim, değişen ve yeni ortaya çıkan risklere uygun olarak yenilenir ve
gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanır.
b) İşveren, başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen
işçilerin yaptıkları işlerde karşılaşacakları sağlık ve güvenlik riskleri ile
ilgili yeterli bilgi ve talimat almalarını sağlar.
c) Sağlık ve güvenlik ile ilgili özel görevi bulunan işçi temsilcileri
özel olarak eğitilir.
d) (a) ve © bentlerinde belirtilen eğitim, işçilere veya temsilcilerine
herhangi bir mali yük getirmez ve eğitimlerde geçen süre çalışma süresinden
sayılır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İşçilerin Yükümlülükleri
İşçilerin Yükümlülükleri
Madde 13- İşçiler işyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili aşağıda belirtilen
hususlara uymakla yükümlüdür:
a) İşçiler, davranış ve kusurlarından dolayı, kendilerinin ve diğer
kişilerin sağlık ve güvenliğinin olumsuz etkilenmemesi için azami dikkati
gösterirler ve görevlerini, işveren tarafından kendilerine verilen eğitim ve
talimatlar doğrultusunda yaparlar.
b) İşçiler, işveren tarafından kendilerine verilen eğitim ve talimatlar
doğrultusunda, özellikle;
1) Makina, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer
üretim araçlarını doğru şekilde kullanmak,
2) Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve
kullanımdan sonra muhafaza edildiği yere geri koymak,
3) İşyerindeki makina, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalardaki güvenlik
donanımlarını kurallara uygun olarak kullanmak ve bunları keyfi olarak
çıkarmamak ve değiştirmemek,
4) İşyerinde sağlık ve güvenlik için ciddi ve ani bir tehlike olduğu
kanaatine vardıkları herhangi bir durumla karşılaştıklarında veya koruma
tedbirlerinde bir aksaklık ve eksiklik gördüklerinde, işverene veya sağlık ve
güvenlik işçi temsilcisine derhal haber vermek,
5) İşyerinde, sağlık ve güvenliğin korunması için teftişe yetkili makam
tarafından belirlenen zorunlulukların yerine getirilmesinde, işverenle veya
sağlık ve güvenlik işçi temsilcisi ile işbirliği yapmak,
6) İşveren tarafından güvenli çalışma ortam ve koşullarının sağlanması ve
kendi yaptıkları işlerde sağlık ve güvenlik yönünden risklerin önlenmesinde,
işveren veya sağlık ve güvenlik işçi temsilcisi ile mevzuat uygulamaları
doğrultusunda işbirliği yapmak,
ile yükümlüdürler.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Çeşitli Hükümler
Sağlık Gözetimi
Madde 14- İşveren, işçilerin işyerinde maruz kalacakları sağlık ve
güvenlik risklerine uygun olarak sağlık gözetimine tabi tutmakla yükümlüdür:
a) İşçilerin işe girişlerinde sağlık durumlarının yapacakları işe uygun
olduğunu belirten sağlık raporu alınır.
b) Yapılan işin özelliğine göre, işin devamı süresince sağlık muayeneleri
düzenli aralıklarla yapılır.
Risk Grupları
Madde 15- Kadınlar, çocuklar, yaşlılar, özürlüler ve diğer hassas risk
grupları, özellikle bunları etkileyen tehlikelere karşı korunurlar.
Sağlık ve Güvenlik İşçi Temsilcisi
Madde 16- İşyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili çalışmalara katılma,
çalışmaları izleme, önlem alınmasını isteme, önerilerde bulunma ve benzeri
konularda işçileri temsil etmeye yetkili, bir veya daha fazla işçi,
sağlık ve
güvenlik işçi temsilcisi olarak görev yapar.
Sağlık ve Güvenlik İşçi Temsilcisi, işyerinde çalışan işçiler tarafından
seçilir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Son Hükümler
İlgili Avrupa Birliği Mevzuatı
Madde 17- Bu Yönetmelik 12/6/1989 tarihli ve 89/391/EEC sayılı Avrupa
Birliği Konsey Direktifi esas alınarak hazırlanmıştır.
Yürürlük
Madde 18- Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 19- Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı
yürütür.