DC MOTORLAR Doğru akım makinaları hem jenaratör hem de motor olarak çalışabildiğiiçin temelde DC motor ve jenaratör (genaratör) çalışma prensipleriaynıdır. Aradaki tek fark jenaratördeki E.M.K. (elektromotor kuvvet)çıkış geriliminden büyük iken; motordaki E.M.K. çıkış gerilimindenküçük olmasıdır. Böylece güç akışı yönü değişmektedir.
Toparlarsak elektrik motoru,elektriksel enerjiyi mekanik enerjiye dönüştürerek jenaratördekiişlemin tam tersini gerçekleştirmektedir. Bilindiği gibi jenaratörlermekanik enerjiyi elektrik enerjisine çevirmektedirler.
DC (doğru akım)’la çalışan motora bir gerilim uygulandığındapozitif fırça ve kolektör üzerinden , endüvi sargılarından akımgeçecektir. Motorun endüvi sargısı genaratörünün endüvi sargısıyla aynıyapıdadır. Böylece N kutbu altındaki iletkenlerden akım bir yöndeakarken S kutbu altındaki iletkenlerden ters yönde bir akım akacaktır.
Endüviden akım geçmesi sonucuana alanla etkileşen bir başka alan oluşmaktadır. Burada aranılan sonuçendüvi sargıyı döndürebilmek için bir kuvvet oluşturmak gerektiğidir.Zıt E.M.K’nın varlığıda bu prensip üzerine kuruludur. Zıt E.M.K.besleme gerilimine karşı koymasına rağmen uygulanan gerilimigeçememektedir. Bu nedenle endüvi akımını sınırlamaktadır.
Endüvi akımı sadece yüküsürebilecek kadar güç üretimine katkıda bulunmaktadır. Eğer motoraherhangi bir yük bağlı değilse zıt e.m.k.. hemen hemen uygulanangerilime eşittir. Bu durumda üretilen güç sadece dönme kayıplarınıkarşılayacak kadardır. Bundan dolayı endüvi akımının üretilen zıt e.m.ktarafından kontrol edildiği söylenebilir.
Ia =Vı-Ea / Ra Amper
Burada Vı motora uygulanangerilim ve Ra endüvi sargısının direncidir. Endüvide indüklenen zıt emk, kutup akısı ve endüvinin dönüş hızına bağlıdır.
Ea= K*j *n
Burada k değeri endüvi ve kutup sargısına bağlı bir sabittir.
ÖRNEK
Bir Dc motor 230 V’luk birkaynaktan 1680 d/d (devir/dakika) hız ile dönerken 28A akımçekmektedir. Endüvi sargı direnci 0.25 W ise Ia=0 (yüksüzkonumda/boşta) devir sayısı ne olabilir?
YANIT
Yüklü durumda Ia= 28 A iken;
Ea= Vı – Ia*Ra =223 V
Ea= K*j *n Þ 223/1680 = 0.1327 Vd/Ad Yüksüz durumdayken;(Ia=0)
Ea=Vı, Ea= K*j *n Þ 230/0.1327= 1733 d/d olarak bulunabilir.
Dcmotorlarda üç sınıf altında incelenebilirler; bunlar…Şönt SeriKompund (hem seri hem paralel) olarak isimlendirilebilir… Alansargısı endüviye paralel bağlı ise şönt, seri bağlı ise seri olarakisimlendirilir. Seri sargı endüvi akımını taşıyacağından kalın kesitliiletkenden, az sarımlı; şönt sargı ise ince kesitli iletkenden çoksarımlı olarak yapılabilir.
Komput motorlarda alansargılarının ürettiği manyetik alanlar birbirini destekleyecek yöndeise kümülatif yada eklemeli komput, zayıflatacak yönde ise diferansiyelmotor komput adını almaktadır.