Ak m Trafolar nedir tan m e itleri ve devreye ba lant s se imi
Yap s
Ak m transformat r ; normal kullanma artlar nda primer ak m belli bir oran
dahilinde d ren ve primer ak m ile sekonder ak m aras ndaki faz fark s f r derece olan bir l transformat r d r.
R lelerin ve l aletlerinin y ksek gerilim sisteminden yal t m n da sa lar. Devreye
seri olarak ba lanan sarg lar na primer; r le ve l aletlerini besleyen sarg lar na sekonder denir.
Primer devre ak m n n sekonder devre ak m na b l nmesi ak m trafosunun
d n t rme oran n belirtir.
Ak m transformat rleri sac n ve zerine sar l r. N ve ile bobin enerji hatt birbirinden
iyi izole edilmesi gerekir. l me yap lmayaca zaman sekonder u lar n n k sa devre
edilmesi gerekir. Aksi halde olu acak y ksek gerilimden dolay tehlikeli sonu lar olu abilir.
e itleri
Al ak gerilim devrelerinde kullan lan ak m transformat rleri, sarg l veya baral olarak
yap l p kullan l rlar. Sarg l ak m transformat rleri genellikle portatif tip de imal edildikleri
gibi kademeli olarak yap l r (Resim 3.21).
Primerden ge en ak m de eri b y d k e bunun sarg s transformat r n vesinin
ortas ndan ge en bir hat baras d r. B yle transformat rlere bara tipi ak m transformat rleri
denir.Genellikle sabit yerlerde kuru ve ya l olarak kullan l r (Resim 3.22).
Se imi
Ak m trafolar n n se iminde devreden ge ecek primer ak m n n de eri, toprak r lesi
ak m de eri ve a r ak m r lesinden ge ecek ak m de erleri nemlidir. Ak m trafosunun
se imini en iyi ekilde bir rnekle a klayacak olursak;
RNEK:
Bir ENH zerinde 800 KVA kurulu g c nde trafolar vard r. Hatt n en b y k g
kullanma katsay s (diversite) % 62,5 olarak belirlenmi tir. Kullan lacak ak m trafolar n
34,5 kV ve 15 kV i in belirleyiniz.
Z M:
S rekli ekilen en b y k g :
N=%62,5×800 =500kVA
34,5 kV gerilime g re hat ak m :
I1=500/34,5×1,73=8,37Amp.
15 kV gerilime g re hat ak m :
I2 =500/15×1,73=19,2 Amper
K K 34,5 kV i in hat ak m 8,37 amper hesapland i in izelge 1?de en b y k
de er 10 amperdir. 10 amperin ak m trafosu kar l 20/5 ve a r ak m r lesi ayar kademesi
kar l ise bundan sonraki kademeler ak m trafosunun anma ak m n n st nde al mas na
neden olur. Ayr ca ak m trafolar devreye seri ba l olduklar i in hatt n k sa devre ak mlar
etkisindedir ve termik, dinamik kuvvetler ak m trafosunu bozabilir.
Bu bak mdan duyarl bir a r ak m ayar olana yan nda ak m trafolar n n k sa devre
ak mlar na da dayanmas gerekir. Tablo. 2?de 15/5 ak m trafosu a r ak m r lesine hem daha
geni bir ayar olana sa lar hem de hat k sa devresinde termik ve dinamik tesislere
dayanabilir. 15/5 Ak m trafosu se ildi inde r lenin kademesi 9 amper hat ak m n
kar layabilmektedir ve toprak r lesine de (Tablo 1) 2,7 amperden 10,5 amper toprak ka ak
ak m de erine kadar ayar olana vermektedir.
K K 15 kV? luk ise: Yukar daki rnekte verilen ENH ve K K 15 kV luk ise her hat
ak m 19,2 amper olarak hesaplanm t , tablo 2?de en yak n b y k de er 20/5 ak m
trafosunun 5 ayar kademesi i in 20 g r n yorsa da en uygun ak m trafosu se imi 40/5?tir ve
ayar kademesi 3 olacakt r. Toprak r lesi de (Tablo 1) 7,2 ? 28 amper aras hata ak m ayar
olana verilmektedir.
A r ak m ve toprak r lelerinin duyarl g r ld gibi ak m trafosu se imine
ba l d r. Ancak ak m trafosu se ilirken hatt n k sa devre ak mlar ve termik ? dinamik
etkilerden az zarar g recek bir se im yapmal d r.
