Trafolarla İlgili Yönetmelik Maddeleri
Üçüncü Bölüm
Topraklamalar, Koruma Yöntemleri, Sigorta, Minyatür Kesici ve Kesiciler
Topraklamalar ve Koruma Yöntemleri
Madde 8-a) Topraklamalar ve endirekt temasa karşı diğer koruma yöntemleri:
Elektrik kuvvetli akım tesislerinin topraklanmasında Elektrik Tesislerinde Topraklamalar
Yönetmeliği hükümleri uygulanır. Endirekt temasa karşı şebeke tiplerine göre
uygulanabilecek diğer koruma yöntemleri ve şebeke tip sınıflamaları için Elektrik İç
Tesisleri Yönetmeliği’nde belirtilen ilgili hükümler de göz önüne alınır.

Sigorta, minyatür kesici ve kesiciler
Madde 9- Tesislerdeki elektrik donanımlarının aşırı akımlara karşı korunması genel
kural olarak sigortalarla ya da kesicilerle yapılacaktır. Sigortalar minyatür kesiciler ve
kesiciler bulundukları yerde ulaşılabilecek en büyük kısa devre akımını güvenlikle
kesebilecek değerde seçilmelidir. Üzerine tel sarılarak köprülenmiş veya yamanmış
sigortalar kullanılmamalıdır.
Aşırı akımlara karşı koruma düzeni, arıza olduğunda tehlike altında kalan iletkenlerin
akımının kesilmesini sağlayacak biçimde yerleştirilmelidir. Buna karşılık topraklanmış

sistemlerde, aşırı akımlara karşı koruma düzeninin çalışması sırasında topraklama tesisleri
sistemden ayrılmamalı; topraklama tesisleri direnci yükseltilmemelidir.
Bu tip aygıtların kabul görmüş, tarafsız (akredite edilmiş) laboratuarlardan alınmış
bütün tip deney raporlarının bulunması gereklidir.
Dördüncü Bölüm
Kuvvetli akım elektrik aygıtları
Aygıtların ark ve kıvılcımlardan korunması
Madde 10- Kuvvetli akım elektrik aygıtları, kullanılmaları ya da işletilmeleri sırasında
oluşacak ark ve kıvılcımlar, insanlar ve eşyalar için tehlikeli olmayacak biçimde yapılmalı ya
da düzenlenmelidir. Bu durum kullanılan her aygıt için yürürlükteki TS’da (yok ise sırasıyla
EN, HD, IEC, VDE’de) belirtilen tip deneyleri ile doğrulanmış olmalıdır.
Kesici, ayırıcı ve yük ayırıcılarının konumları
Madde 16- Kesiciler ve ayırıcılar açık konumlarında her türlü hava koşullarında,
devreyi tam ve güvenli bir biçimde ayırmış olmalıdır. Burada ana kontakların konumlarının
gözle görülmesi şart değildir.
Bu aygıtların açık ve kapalı konumları güvenli bir düzenle konum göstergesi ile fark
edilmelidir.
Özellikle son konumlar yanılmaya yer vermeyecek biçimde işaretlenmelidir.
Aygıtların koruma topraklamasına bağlanması
Madde 18- Kuvvetli akımla çalışan metal gövdeli elektrik aygıtlarını ve koruyucu
kutularını topraklama iletkenine bağlamak için bir düzen bulunmalıdır.
Aygıtlar üzerindeki yazılar
Madde 19- Bütün kuvvetli akım aygıtları, ölçü transformatörleri, ölçü aletleri ve
sigortalarla birlikte tüm devre kesme aygıtları üzerinde, bunların ilgili standartlarda belirtilen
işaretleme bilgilerini açık olarak gösteren silinmez ve bozulmaz, kolayca görülebilen ve
anlaşılabilen yazılar ya da işaretler bulunmalıdır.
Beşinci Bölüm
Elektrik Tesisleri
Tesislerin düzenlenmesi
Madde 20- Tesisler gerek işletme, gerekse onarım ve bakım için kısa sürede çabuk ve
güvenle izlenebilecek biçimde açık olarak düzenlenmelidir. Bütün önemli tesis bölümlerine
ve aygıtlara kolayca ulaşılabilmeli, bunlar zorluk çekilmeden yerlerine konulabilmeli ya da
yerlerinden çıkarılabilmelidir. Aynı tesiste değişik gerilim ve akım türleri bulunursa bunlarla

ilgili tesis bölümleri olabildiğince ayrı gruplar halinde toplanmalı ve yer bakımından da
birbirinden ayrılmalıdır.
Tesisler arıza, onarım ve bakım nedeniyle çeşitli bölümlerin devre dışı olması
durumunda da işletmenin olabildiğince kesintisiz sürebileceği biçimde bölümlere ayrılarak
düzenlenmelidir. Devre dışı edilen tesis bölümleri ya da aygıtlar uygun ve kolayca
görülebilecek ayırma düzenleri ile gerilimsiz duruma getirilebilmelidir.
Tesisler yapılırken, gelecekteki genişlemeler ve yapım işleri sırasında işletmenin
süreceği göz önünde bulundurulmalıdır.
Yanabilen gereçler
Madde 22- Yanabilen gereçler, yangın ve duman tehlikesi oluşturmayacak biçimde
düzenlenerek ya da yanmayan bir örtü ile kaplanarak kullanılabilir. Elektrik tesisleri içinde
tesise bitişik konut vb. gibi bölümler dışında, ağaçtan yapılmış gereç kullanılmaz.
Konutlarda ve başka işler için kullanılan yapılarda özellikle yağlı transformatörün
bulunduğu bölümler öteki yapı bölümlerinden ateşe dayanıklı ve çıkabilecek bir yangının
yayılması önlenecek biçimde ayrılmalıdır. Tüm kapılar mahal dışına açılacak yönde ve çelik
saçtan yapılmalıdır ve transformatörlerin iç arızalarına karşı hızla etkili olan koruma
düzenleri kullanılmalıdır.
Aydınlatma
Madde 23- Bütün tesis bölümleri olabildiğince gün ışığı ile iyi biçimde
aydınlatılmalıdır. Ayrıca bu bölümlere yeterli ve düzgün dağılımlı elektrik aydınlatma tesisi
yapılmalıdır. Elektrik aydınlatma tesisinden yararlanılamayan durumlarda manevra ve
denetleme yerlerinde tehlikesizce dolaşabilmek ve gerekli çalışmaları yapabilmek için özel
aydınlatma tesisleri kurulmalıdır.
Yapılan aydınlatma tesisi, YG. hücreleri ve AG pano odalarında en az 250 Iux,
transformatör odalarında en az 150 Iux aydınlık düzeyini sağlamalıdır. Transformatör
merkezlerinde her bir mahalde yeterli sayıda (en az bir adet) akümülatörlü acil durum
lambası veya yeterli kapasitede akümülatör var ise aküden beslenen aydınlatma lambaları
bulunmalıdır. Söz konusu lambalar sürekli insan bulunan yerlerde enerji kesintilerinde
otomatik devreye girecek şekilde yapılmalıdır. Diğer yerlerde lambalar uygun bir tedbirle
manuel olarak yanmalıdır.
Döşemelerin yapılışı
Madde 24- Hareket eden makine parçaları ve gerilim altındaki tesis bölümlerinin
yakınındaki döşemeler, insanların kaymasını ve tökezlemesini önleyecek biçimde
yapılmalıdır. Bu olamıyorsa gerilim altında olan ya da hareket eden tesis bölümlerine
dokunmayı önlemek için ayrıca koruyucu önlemler alınmalıdır. Yüzey kaplamaları
tozlanmaya neden olmayacak malzemelerden yapılmalıdır. Döşemede bulunan yüksek

gerilim kanallarının kapakları herhangi bir arıza sırasında oluşan iç basınçla yerlerinden
fırlamayacak şekilde monte edilmelidir.
Yüksek gerilim tesislerinin bulunduğu yerlerin başka işler için kullanılmaması
Madde 25- Yüksek gerilim tesislerine ayrılan ve işletilmekte olan yerler, güvenlik için
gerekli olan (manevra çubuğu, izole eldiven vb.) gereçlerden başka eşyaları depolamak için
ya da başka bir amaçla kullanılamaz.
İşletme ve bakım aygıtları
Madde 26- İşletmede kullanılan (manevra çubukları, sigorta pensleri, yalıtkan
eldivenler, yalıtkan sehpalar gibi) bütün araçlar standardında belirtildiği sürelerde, yoksa
imalatçının öngördüğü sürelerde denetlenip bakım ve onarım altında bulundurulmalıdır. Bu
denetlemeler kalıcı bir şekilde kayıt edilmelidir.
Bir tesis bölümünde çeşitli büyüklükte gerilimler bulunuyorsa, yanlışlıkları önlemek
için bu gibi aletlerin en yüksek gerilime göre yapılmış olanı kullanılmalıdır.
Bakım ve onarım
Madde 27- Tesislerin ve aygıtların teknik belgelerinde belirtilen aralıklarda bakım ve
onarımları yapılmalıdır. Yapılan bakım ve onarımlar kalıcı bir şekilde kaydedilmelidir.
Elektrik işletme aygıtlarının yerleştirilmesi ve korunması
Madde 28- Elektrik işletme aygıtlarının işletme, bakım ve onarımları tehlikesizce
yapılabilecek biçimde yerleştirilmelidir. İşletme görevlilerinin çalışırken üzerinde durduğu
yerler ve geçitler her zaman boş bırakılmalıdır.
Elektrik işletme aygıtları ve koruma düzenleri, aralarında 250 volttan fazla gerilim
bulunan bölümlere aynı anda ve rasgele dokunulmasını önleyecek biçimde tesis edilmelidir.
Elektrik işletme aygıtlarında yangın çıkması ve yayılması uygun düzenlerle
olabildiğince önlenmelidir.
Yalıtılmış yüksek gerilimli işletme aygıtlarında alçak gerilimli bölümler
Madde 29- Toprağa karşı yalıtılmış olarak kurulan yüksek gerilimli makine ve
aletlerle temasta bulunan alçak gerilimli devreler, gördükleri iş ve düzenlenmeleri
bakımından yüksek gerilimli tesis bölümleri gibi işlem görmelidir.
Bu madde özellikle doğru akımlı seri makinelere, doğrultmaçlara (redresörlere),
sığaçlara (kondansatörler) vb. uygulanır. Toprağa karşı yalıtılmış olarak kurulan makinelerin
yakınında çalışırken, özellikle taşınılabilir el lambaları, bükülgen kablolar, vinç zincirleri
vb.nin elle kullanılmasında dikkatli olunmalıdır.

Akümülatörler ve bulunduğu yerlerin havalandırılması
Madde 30- Akümülatörlerin kullanılması gerektiğinde bakım gerektirmeyen veya
kuru tip aküler olması zorunludur. Akülerin kapasiteleri, besledikleri tüketicilere işletmenin
gereği olan süre kadar yetebilecek şekilde olmalıdır.
Kuru tip akülerin kullanıldığı yerlerde havalandırma için ek bir önlem alınmasına
gerek yoktur ve ayrıca akü odası bulundurulması gerekmez. Mevcut kurşun asit
akümülatörlerin ömürleri tamamlandığında yerlerine bakım gerektirmeyen veya kuru tip
aküler tesis edilmelidir.
Kurşun – asitli akümülatör odalarının özellikleri
Madde 31- Kurşun – asitli akümülatör odaları kuru havalı, serin, sarsıntısız olmalı ve
olabildiğince sıcaklık değişmelerinin etkisinden uzak bulundurulmalıdır. Akümülatörler çok
yüksek ya da alçak ortam sıcaklıklarına karşı korunmalıdır.
Kurşun – asitli akümülatör odaları olabildiğince don tehlikesinden uzak olmalı, ısıtma
gereği duyulmamalıdır. Kurşun – asitli akümülatör odaları hiç bir şekilde açık ateş ya da
kızarmış cisimlerle ısıtılmamalıdır.
Kurşun – asitli akümülatör birimlerinin birbirinden farklı biçimde ısınmaları da
önlenmelidir. Dışarıdan kolayca ulaşılabilen, örneğin insanların gelip geçtiği yollara açık
olan akümülatör odalarının pencereleri sık örgülü tel kafes ya da telli camla korunmalıdır.
Kurşun – asitli akümülatör odalarında kapılar ve pencereler dışarıya doğru açılmalıdır.
Kapılar, pencere çerçeveleri, duvarlar, tavanlar akümülatör yerleştirilen döşeme ve düzlükler
elektrolit etkisine karşı dayanıklı olmalıdır. Gerektiğinde bu etkiye karşı koruyucu boyalar
kullanılmalıdır.
Kurşun – asitli akümülatör odalarındaki elektrik tesisleri için nemli ve benzeri yerlere
ilişkin iletken, kablo ve elektrik işletme gereçleri kullanılmalıdır. Bu yerlerde akkor telli
lamba ve su geçirmez tip armatür kullanılmalı, kıvılcım yapabilen kollektörlü vantilatörler
kullanılmamalıdır.
Anahtar, priz vb. gibi işletme sırasında alevlenmeye sebep olabilecek, kıvılcım çıkaran
elektrik araçları akümülatör odalarının dışarısına konulmalıdır.
Kurşun – asitli akümülatör odalarında amonyak gibi zararlı gazlar
bulundurulmamalıdır.
Kurşun – asitli akümülatör bataryası için gerekli gereçlerin konacağı bitişik bir bölme
olmalı ve burada lavabo bulunmalıdır.
Akümülatörlerin bulunduğu yerler tercihen doğal havalandırmanın yeterli olabileceği
biçimde yapılmalıdır.

Pencere, kapı vb. ile havalandırma için gerekli hava sağlanamazsa, akümülatör
tesislerinin büyüklüğüne göre kıvılcım yapmayan vantilatör, havalandırma boruları ya da
kanalları vb. gibi yapay havalandırma düzenleri kullanılmalıdır. Bu boru ve kanallar
elektrolit etkisine karşı dayanıklı olmalı, duman bacalarına ya da ateşli (ocak, vb.) yerlere
açık olmamalıdır.
Yapı içindeki tesislerin yapılması
Madde 35-a) Havadaki en küçük açıklıklar:
1) Yapı içindeki yalıtım yeteneği deneyleri yapılmış bağlama (anahtarlama)
tesislerinde kullanılacak en küçük açıklıklar, Çizelge – 1’de gösterilmiştir.

Un: Anma gerilimi (fazlar arası)
Um: İzin verilen en yüksek sürekli işletme gerilimi (fazlar arası),
ao: Gerilim altındaki parçalarla topraklanmış bölümler arasındaki en küçük açıklık
olup, bu açıklık (ao = 7,5 Um + 50mm)dir.
a: Gerilim altındaki parçalar arasındaki (fazlar arası) en küçük açıklık
(a = 1,2 ao)
H: Geçitler üzerinde gerilim altındaki korunmamış tesis bölümlerinin zeminden en
küçük yüksekliği (H = ao + 2300 mm, en az 2500mm)
A: Açık ya da her tarafı örtülü tesislerdeki dolu duvar ve kapılar için
güvenlik açıklıkları (Şekil 2)
A1: İletken olmayan örtüler (sert kağıt vb.) için A1 = a,

A2: En az 1800 mm yüksekliğinde iletken örtü (saç vb.) ya da “C”de açıklandığı gibi
hücre kapısının arkasında ayrıca tel kafes ya da çıta bulunursa A2 = a + 30 mm,
B: En az 1800 mm yüksekliğinde tel kafes düzenler ve tel kafes kapılar
kullanılırsa güvenlik açıklıkları (B = a + 100 mm) (Şekil 2),
C: En az 1000 mm yüksekliğinde demir parmaklık ya da yüksekliği 1800mm’den
küçük tel kafes ve kapı düzenleri kullanılırsa güvenlik açıklıkları (C = a + 200 mm, en az
500 mm) Fabrikada yapılmış ve denenmiş olan tesislerde yalıtım yeteneği istenilen değerde
ise, en küçük (ao) ve (a) açıklıklarının sağlanması zorunlu değildir.
2) Asenkron çalışabilen ve yalıtım gerilimleri aynı olan tesis bölümleri arasındaki
açıklıklar en az Çizelge 1’deki (ao) değerlerinin 1,2 katı olmalıdır.
Fabrikada yapılmış ve denenmiş olan tesislerde, yalıtım yeteneği istenilen değerde ise,
en küçük açıklıkların sağlanması zorunlu değildir.
3) Gerilimleri farklı tesis bölümleri arasındaki açıklıklar Çizelge 1’deki daha büyük
gerilimlere ilişkin değerlerin en az 1,2 katı olmalıdır.
4) Aygıtların ya da izolatörlerin bağlantı noktalarının toprağa olan açıklıkları Çizelge
1 deki (ao) açıklıklarından küçük olursa aşağıdaki (i ve ii)’deki hükümler uygulanmalıdır.
i) Deney gerilimine göre boyutlandırılmış olan aygıtlar ve izolatörler, denenmiş
bağlantı yerlerine bunlara ilişkin montaj talimatına göre bağlanmalıdır.
ii) Yalıtım yetenekleri örneğin model deneyi ile doğrulandığında, özellikle yalıtıcı ara
parçalarda ve yalıtılmış iletkenlerde daha küçük açıklıklar kullanılabilir.
b) Geçitler ve kapılar:
1) Geçitlerin genişliği:
Geçit ve giriş yerlerinin genişliği, rahat hareket etmek ve gereçleri taşımak için yeterli
olmalıdır. Geçit genişlikleri Çizelge2’de verilen değerlerden küçük olmamalı ve kumanda
düzenleri, ayırma noktalarında bulunan arabalı bağlama tesisleri gibi çıkıntı yapan parçalar
geçitleri daraltmamalıdır.
Toprağa karşı gerilimi 250 volta kadar olan tesislerde Çizelge2’deki değerler 20 cm
kadar azaltılabilir.
Büyük tesisler için geniş geçitler salık verilir.
Tam kapalı tesislerin arkasındaki montaj yerlerinin duvar ile açıklığı en az 60 cm
olmalıdır.

Önden müdahaleli tam kapalı sistemler, basınç boşaltma düzeni varsa duvara tam
olarak dayandırılabilir.
2) Geçitlerin yüksekliği:
i) Kilitli elektrik işletme yerlerinde geçitler üzerindeki gerilim altındaki çıplak,
korunmamış bölümlerin yerden yüksekliği en az Çizelge1’deki (H) kadar
olmalıdır.
ii) Kilitli yapı tipi elektrik işletme yerlerinde herhangi bir koruma düzeni yoksa,
topraklanmış izolatör taban demirinin üst kenarı yerden en az 2300 mm yükseklikte
olmalıdır.
3) Kilitli elektrik işletme yerlerinin çıkışları ve kapıları:
i) Çıkış ve kapılar, tesis içerisinde bulunan ve tehlikeli durumlarda dışarıya
çıkışı sağlayan yolun uzunluğu 20 m’den fazla olmayacak biçimde
düzenlenmeli ve koridorların her iki yanına da çıkış kapısı yapılmalıdır.
Sabit merdiven ve kayma düzenleri kullanılabilir. Gerilimleri 60 kV ya da daha büyük
olan yapı içindeki tesislerde, tehlikeli durumlarda dışarıya çıkmayı sağlayan ve uzunluğu 40
m’yi aşmayan çıkış yolları kullanılabilir.
ii) Kapı kilitleri, görevli olmayan kimselerin girmesini önleyebilecek fakat
tesisin içerisinde bulunanların buradan ayrılmasına engel olmayacak biçimde
yapılmalıdır.
Bu koşul, yapı giriş kapıları ve tehlikeli durumlarda dışarıya çıkışı sağlayan kapılar
dışardan ancak güvenli anahtar (yuvalı değil) yardımı ile açılabilirse yerine gelmiş sayılır.
Bu kapılar dışardan kilitlenmiş olsalar bile, içerden anahtar kullanılmadan bir mandal
ya da benzer bir basit düzen ile kolayca açılabilmelidir.
iii) Kapı önündeki alan genel trafiğe açıksa, kapılar ateşe dayanıklı ya da
yanmayan gereçlerden yapılmış olmalıdır.
iv) Kapıların serbest yüksekliği en az 200 cm ve serbest genişliği en az 70 cm
olmalıdır.
iv) Havalandırma delikleri, gerilim altındaki bölümlere dokunmayı ve yabancı
cisimlerin içeriye girmesini önleyecek biçimde yapılmalıdır.

Çizelge2: Yapı içindeki tesislerde en küçük genişlikler (F)
Geçit genişliği
Geçit ya da giriş yerlerinin
kullanılma amacı Geçitin bir
tarafında gerilim
var. (mm)
Geçitin iki
tarafında gerilim
var. (mm)
Denetleme F1= 1000 F2= 1200
El ile çalıştırma (manevra) F3= 1200 F4= 1400
c) Hücreler, bağlama dolapları, tablolar vb.
Bağlama (şalt) dolapları, bağlama tabloları vb. tesis bölümlerindeki tüm geçiş ve giriş
elektrik iletkenleri çok açık ve anlaşılabilir biçimde bağlanmalı ve kolayca çözülebilmelidir.
Bağlantı uçları kolayca denetlenebilmelidir.
Her tarafı kapalı olan ve yüksekliği 220 cm’den az olan hücreler, bağlama dolapları,
bağlama çerçeveleri vb.’nin üst bölümleri kapalı olmalıdır.
d) Dokunmaya ve rasgele dokunmaya karşı korunma:
1) Yapı içindeki tesisler görevli olmayan kimselerin giremeyeceği biçimlerde kilitli
olarak yapılmalıdır.
2) Koruma düzenleri ile gerilim altındaki çıplak tesis bölümleri arasında Çizelge 1’deki
(A), (B), ya da (C) güvenlik açıklıkları bırakılmalıdır.
2) Tesis bölümlerinde çalışma sırasında çalışan kişilerin tesis bölümlerinde çalışırken
korunması için tesisler koruma düzenleri uygulanabilecek biçimde yapılmalıdır.
Yukarıda belirtilen koruma için yalıtkan levhalar kullanılması halinde bunlar yanlış
işlemlerde (çarpma gibi) durumları tehlikeli olarak değişmeyecek biçimde tespit edilmelidir.
Levhalar gerilim altındaki parçalara doğrudan doğruya temas etmemelidir.
3) Arıza etkilerine karşı korunma:
Üzerine bağlama aygıtları takılan çerçeveler ve bağlama dolapları yanıcı gereçlerden
yapılmamalıdır. Ara bölmeler ve örtüler de güç tutuşabilen ve nem emmeyen (almayan)
gereçlerden yapılmalıdır.
Yalıtılmış bara uygulamalarında yalıtkanlar burada belirtilen hususlara uygun
olmalıdır.
a) Kısa devre etme ve topraklama:

Çıkış hatlarının topraklanmasında kullanılan topraklama donatımı hücre içindeki öteki
aygıtları topraklamıyorsa, gerektiğinde topraklama ve kısa devre etme düzenlerini bağlamak
için hücrede ya da aygıtlar üzerinde sabit bağlantı yapmaya uygun çıplak bölümler
bırakılmalıdır. Hücrelere girmeden topraklama sağlanabilmelidir. Hücre kapısı bağlama
sırasında açık olabilir.
b) Aydınlatma ve havalandırma:
Tesislerin aydınlık şiddeti en az 250 lux olmalı, nemi giderilmeli ve damlamalar
önlenmelidir. Aydınlatma ve havalandırma tesislerinin iletkenleri, olabildiğince arktan
tehlike görmeyecek biçimde yerleştirilmelidir. Ayrıca acil durum aydınlatması yapılmalıdır.
Üzerinde çalışılması ya da bakım yapılması zorunlu olan tesis bölümleri (lamba
armatürleri gibi) tekniğe uygun olarak ve dikkat edildiğinde çalışanlar için yüksek gerilimli
tesis bölümlerine hiç bir dokunma tehlikesi bulunmayacak biçimde kurulmalıdır.
c) İşaretler ve uyarma levhaları:
Bara sistemleri, hücreler, çıkışlar ve öteki önemli tesis bölümleri yeter sayıda açık ve
kolay okunulabilecek biçimde işaretlenmelidir. Hücre sistemlerindeki işaretler, hücre
kapılarının açık ve kapalı oluşuna göre kolayca görülecek ve karıştırılamayacak bir biçimde
takılmalıdır.
Çıplak iletkenler uygun biçimde işaretlenmelidir. İletkenlerin tanıtıcı renkleri TS 6429
da öngörüldüğü gibi olmalıdır. Baraların tamamen boyalı olmasına gerek yoktur. Bu
Yönetmelikte istenilen uyarma levhaları, uyarma yazıları, etiketler vb. tesislere kolayca
okunulabilecek biçimde yerleştirilmelidir.
Yalıtkan çubuk (ıstanka) ve kıskaçlar, gerilim denetleme aletleri, topraklama ve kısa
devre etme düzenleri kolayca girilebilen kuru bir yerde saklanmalıdır.
h) Manevralar sırasında ters beslemeyi önlemek ve güvenliği sağlamak bakımından
manevra sırasına göre kilidi çözülen kilitleme düzenlerinin (Loop interlock) kullanılması
tavsiye edilir.
i) Yönetmelik değişikliğinin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren iki yıllık geçiş
süresini müteakip en fazla işletme gerilimi 36kV’a kadar (36kV dahil) olan,
yeni yapılacak yüksek gerilim tesislerinde, ilgili standarda uygun bu standartta
öngörülen tüm tip deneyleri yapılmış, metal muhafazalı tip
hücreler/anahtarlama ve kumanda tesisleri kullanılacaktır.
Açık hava tesislerinin yapılması
Madde 36-a) Havadaki en küçük açıklıklar:

1) Açık havadaki tesislerde kullanılacak en küçük açıklıklar Çizelge 3’te gösterilmiştir.
2) Asenkron çalışabilen ve yalıtım gerilimleri aynı olan tesis bölümleri arasındaki
açıklıklar en az Çizelge 3’teki (ao) değerlerinin 1,2 katı olmalıdır.
Çizelge 3’te kullanılan harflerin anlamları:
Un: Anma gerilimi (fazlar arası),
Um: İzin verilen en yüksek sürekli işletme gerilimi (fazlar arası),
ao: Gerilim altındaki parçalarla topraklanmış bölümler arasındaki en küçük açıklık (ao
= 7,5.Um +50mm, fakat en az 100mm)
a: Gerilim altındaki parçalar arasındaki (fazlar arası) en küçük açıklık (a = 1,2 ao mm,
fakat en az 100 mm),
H1: Gerilim altındaki bölümlerin zeminden en küçük yüksekliği (H1 = ao + 2400mm,
fakat en az 2500mm),
H2: Arazi, cadde vb. yerlerde gerilim altındaki bölümlerin zeminden en küçük
yüksekliği (H2’ye ilişkin değerler Çizelge8’den alınacaktır.),
A: Dış tel çitlerle aygıtlar arasındaki en küçük güvenlik açıklığı (A = ao + 1800 mm).
Bu açıklık içerisinde 6 m’den daha az yüksekliğe gerilimli bölümler konamaz.
B, C: Doğrudan doğruya zemine konulan yüksek aygıtlarla çevrelerindeki koruma
düzenleri (engeller) arasındaki en küçük açıklık (Şekil-4).
En az 1800 mm yüksekliğinde koruma düzenleri kullanılırsa B = ao + 100 mm, fakat
en az 600 mm olmalıdır. En az 1000 mm Yüksekliğinde koruma düzenleri kullanılırsa C =
ao + 1250 mm olmalıdır.

Çizelge3.1: Açık hava anahtarlama tesislerinde kullanılacak en küçük güvenlik açıklıkları
Un
(kV)
Um
(kV)
ao
(mm)
a
(mm)
H1
(mm)
H2
(mm)
A
(mm)
B
(mm)
C
(mm)
3 3.6 100 100 2500 1900 600 1350
6 7.2 105 130 2500 1910 600 1360
10 12 140 170 2550 1940 600 1390
15 17.5 180 220 2580 1980 600 1430
30 36 320 390 2720 2120 600 1570
60 72.5 600 720 3000 2401 700 1850
154 170 1330 1600 3730 3130 1430 2580
220 250 1930 2320 4330 3730 2030 3180
380 420 3200 3840 5600 5000 3300 4450
3) Yalıtım gerilimleri farklı tesis bölümleri arasındaki açıklıklar, Çizelge 3’teki en
büyük yalıtım gerilimlerine ilişkin (ao) değerlerinin en az 1,2 katı olmalıdır.
4) Aygıtların ya da izolatörlerin bağlantı noktalarının toprağa olan uzaklıkları,
Çizelge3’ teki (ao) açıklıklarından küçük olursa aşağıdaki gibi davranılmalıdır:
Deney gerilimine göre boyutlandırılmış olan aygıtlar ve izolatörler, denenmiş bağlantı
yerlerine bunlara ilişkin montaj talimatnamesine göre bağlanmalıdır. Tesis gerilimsiz
duruma getirilmeden (B) ve (C) açıklıkları ile belirlenen alanlara girilemez.
b) Tesisler içindeki geçitler ve geçit yolları:
1) Geçit ve benzeri yerlerin genişliği:
Geçit ve geçit yollarının genişliği rahat çalışmak ve gereçleri taşımak için yeterli
olmalıdır. Geçit genişlikleri Çizelge 4’te verilen değerlerden küçük olmamalı ve kumanda
düzenleri, kumanda dolapları gibi çıkıntı yapan parçalar geçitleri daraltmamalıdır.
Büyük tesisler için büyük geçitler salık verilir.
2) Geçitlerin yüksekliği:
Koruma düzenleri çit ve diğerleri için Çizelge 3’te verilen yükseklikler, tesislerin
bulunduğu yerdeki olağan kar yükseklikleri, bunların koruma değerini önemli biçimde
azaltmazsa, geçerlidir.

Çizelge 3.2: Açık hava tesislerinde en küçük geçit genişlikleri (F)
Geçit genişliği
Geçit ya da giriş yerlerinin
kullanılma amacı Geçitin bir
tarafında gerilim
var. (mm)
Geçitin iki
tarafında gerilim
var. (mm)
Denetleme F1= 1000 F2= 1200
El ile çalıştırma (manevra) F3= 1200 F4= 1400
i) Yürünülen yüzeyler üzerinde korunmamış, çıplak ve gerilim altında bulunan
bölümlerin yerden yüksekliği, çevreleri çitle çevrilmemişse en az
Çizelge3’teki (H1) kadar olmalıdır (Şekil-3).
ii) Tesisteki aygıtların taşınabilmesi için gerilim altındaki bölümlerle aygıtın en
yüksek noktası arasında en az Çizelge 3’teki (a0) açıklığı bırakılmalı, fakat bu
açıklık 500 mm’den küçük olmamalıdır.
iii) Çevresi bir koruma düzeni ile çevrilmemiş bir aygıtın topraklanmış bir izolatör
taban demirinin üst kenarı, bütün gerilimlerde yerden enaz 2300 mm yükseklikte
bulunmalıdır.
c) Dokunmaya ya da rasgele dokunmaya karşı korunma:
1) Açık hava tesisleri görevli olmayan kimselerin giremeyeceği biçimde kilitli olarak
yapılmalıdır.
2) Çitle çevrilmiş tesisler içerisindeki koruma düzenleri: Dolu duvarlar ve tel kafes
düzenler en az 1800 mm yükseklikte olmalıdır.
3) Tesisler içerisindeki koruma alanı (Şekil 4): Tesisteki aygıtların çevresindeki
koruma düzeni (örgülü tel, parmaklık vb.) ile aygıtlar arasında Çizelge3’teki (B) ve (C)
güvenlik açıklıkları bırakılmalıdır.
4) Açık hava tesislerinin dış çiti ve koruma alanı
i) Açık hava tesislerinin çevresi, üzerinde yüksek gerilim tesislerine karşı
uyarma levhası bulunan ve yüksekliği en az 1800 mm olan bir çitle
çevrilmelidir.
ii) Açık hava tesislerinin giriş kapılarına dilli anahtar ya da güvenli anahtarlar ile
açılan kilitler ve uyarma levhaları takılmalıdır.

iii) Açık hava tesislerinde dış çitin içerisinde Çizelge3’e göre güvenlik açıklıkları
olan bir koruma alanı bırakılmalıdır. (Şekil 5, 6, 7’deki taranmış alanlar)
Doğrudan doğruya zemine konulan aygıtların dış çite olan uzaklığı Çizelge3’teki (C)
değerinden küçük olamaz. Fakat tesis gerilimsiz duruma getirilmeden taranmış alana
girilemez.
iv) Dış çit ile yanındaki aygıt arasında bir geçit bulunursa, aygıt ile dış çit arasında (B1
+ F) ya da (C2 + F) açıklığı bırakılmalıdır.
5) Her yanı kapalı tesis ve işletme araçları için çit yapılması gerekmez.
d) Kısa devre etme ve topraklama:
Çıkış hatlarını topraklayan topraklama donatımı, hücre içindeki başka aygıtları
topraklamıyorsa, topraklama ve kısa devre etme düzenlerinin bağlamaya ya da aygıtlar
üzerinde sabit bağlantı yapmaya uygun çıplak bölümler bırakılmalıdır.
e) Mesnetler, iletken donanımları, izolatörler:
Mesnet ve portalların dayanım hesabı ile açık hava bağlama tesislerinde germe için
kullanılan çekmeye zorlanan iletken donanımlarının, izolatörler ve izolatör bağlantı
parçalarının boyutlandırılması hava hatları için uygulanan ilkelere göre yapılır.
d) Aydınlatma:
Tesislerin aydınlık seviyesi en az 60 lux olmalıdır. Aydınlatma tesislerinin iletkenleri,
olabildiğince arktan tehlike görmeyecek biçimde döşenmelidir.
Üzerinde çalışılması ya da bakım yapılması zorunlu tesis bölümleri (lamba armatürleri
vb.) tekniğe uygun olarak ve çalışanlar için yüksek gerilimli tesis bölümlerine hiç bir
dokunma tehlikesi bulunmayacak biçimde kurulmalıdır.
g) İşaretler, uyarma levhaları:
Bara sistemleri, çıkışlar, transformatörler ve öteki önemli tesis bölümleri kolayca
okunabilecek şekilde TS 6429’da belirtilen biçimde işaretlenmelidir.
Bu Yönetmelikte gerekli görülen uyarma levhaları, uyarma yazıları, etiketler vb.
tesislerde kolayca okunabilecek biçimde yerleştirilmelidir.
Transformatör merkezleri
Madde 37-a) Dağıtım transformatörlerinin havalandırılması:

1) Transformatörlerin havalandırılması için gerekli önlemler alınmalıdır.
Dağıtım transformatörlerinin havalandırılması için özel koşullar dışında
(kompakt transformatör merkezleri vb.) örnek bir şekil aşağıda verilmiştir.
Bu çözümün uygulanamayacağı yerlerde (özel koşullarda) cebri veya özel doğal
havalandırma yapılmalıdır.
Hava girişi kurangalez (havalandırmanın yağ çukuru vasıtasıyla alttan yapılması) ile
de sağlanabilir.
2) Doğal havalandırma için gerekli panjur boyutlarına örnek bir hesap şekli
aşağıda verilmiştir.
H: Transformatör tankı yatay ekseni ile hava çıkış panjuru yatay ekseni arasındaki
yükseklik farkı (m)
P: Transformatörün toplam kaybı (kW)
AL: Hava giriş çıkış panjurları alanı (m2) olmak üzere:
AL = 0,188P/ h şeklinde hesaplanır. Ancak çıkış panjuru alanının hesaplanan (AL)
değerinden %10 büyük olması tavsiye edilir.
3) Cebri havalandırma yapılan yerlerde termostat kontrolü gereklidir. Transformatör
odası ortam sıcaklığı 40 oC ‘yi geçmemelidir.
4) Panjur tel kafesleri, yabancı madde ve canlıların girmesini engellemek için en fazla
0,5×0,5 cm’’lik gözlerden oluşmalıdır.
b) Transformatör yağ çukurları:
Yağ hacmi 1500 1.’ye kadar olan yağlı transformatörler için, transformatörün
bulunduğu bölümde bu yağın tümünü alabilecek büyüklükte bir yağ toplama haznesi
yapılabilir ya da uygun yükseklikte eşiği bulunan ve yağ geçirmeyen zemin bu amaçla
kullanılabilir. Yağ hacmi 1500 1.’den fazla olan yağlı transformatörler için transformatör
bölmesinin altına (Örnek şekildeki gibi) veya dışına sızdırmaz betonarme olmak koşuluyla
yağ çukuru yapılacaktır. Bu çukurun galvanizli çelik ızgaranın altındaki yağ toplanan
bölümünün hacmi en az transformatör yağ hacmi kadar olmalı ve yağ ızgarasının üzerinde en
az 5 cm kalınlıkta çakıl bulunmalıdır.
Yapının içindeki veya dışındaki yağ çukurlarının kanalizasyon şebekesine, toprağa,
akarsu, göl ve denize bağlanması kesinlikle yasaktır.
c) Transformatör odaları:

1) Transformatörler duvarlarla en az 60 cm mesafe olacak şekilde yerleştirilmelidir.
Eğer transformatörün tüm boyu boyunca iki taraflı açılan kapı (kapaklar) var ise bu
mesafe (hava sirkülasyonu sağlaması için) 30 cm’ye indirilebilir. 36kV’a kadar
transformatörlerin en üst noktası ile tavan arasında en az 60 cm mesafe bulunmalıdır.
Kompakt trafo merkezleri için bu bent (c.1) geçerli değildir. İlgili standartlar ve özel
şartnamelerde belirtilen koşullara göre düzenlenir.
2) Transformatör odalarında döşemede kademe bulunması yasaktır. Odanın iç
yüzeyleri toz yapmayacak bir malzeme ile kaplanmalıdır. Tavanlara kesinlikle boya
yapılmayacaktır.
d) Transformatörlerin elektriksel bağlantıları tesadüfen temas edilmeyecek şekilde
yapılacaktır.
e) Yapı içinde kullanılan transformatörlerin yüksek gerilim geçit izolatörlerinin
elektriksel bağlantılarının yalıtımı, uygulama gerilimine uygun bir malzeme veya geçmeli tip
ile sağlanmalıdır.
f) Transformatörler yeraltına, bodrumlara ve yüksek katlı yapıların üst katlarında da
tesis edilebilir. Yeraltı ve bodrumlardaki transformatörlerde, rutubet, havalandırma ve su
baskınına karşı önlemler alınmalıdır.
Transformatörlerin yerine konulması ve gereğinde değiştirilmesi durumlarında ağırlığı
ve en büyük boyutları göz önünde bulundurulmalı ve gerekli önlemler alınmalıdır.
g) İnsanların yoğun bulunduğu paniğin yaşanabileceği tüm yapılar, bodrumlar, yüksek
katlı binalar, hastaneler, tiyatrolar, alış-veriş merkezleri, okullar gibi yapılar bağımsız olarak
yüksek gerilimle enerjilendirildiğinde ana bina içindeki transformatörler güvenlik açısından
kuru tip olmalıdır.
h) Yönetmelik değişikliğinin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren iki yıllık geçiş süresini
müteakip, primer gerilimi 36 kV’a kadar transformatörlerin (transformatörle ayrılmaz bir
bütün oluşturan donanımları dahil) en büyük dıştan dışa (dış) boyutları; A (cm)
transformatörün boyu, B (cm) transformatörün eni, C (cm) transformatörün yüksekliği olmak
üzere; gücü
630 kVA’ya kadar olan transformatörler için A = 170 cm, B = 135 cm, C = 195 cm;
gücü 1600 kVA’ya kadar olan transformatörler için A = 210 cm, B = 185 cm, C = 245 cm;
gücü 2500 kVA’ya kadar olan transformatörler için A = 230 cm, B = 215 cm, C = 265 cm’yi
aşamaz.
e) Deprem yükleri:
Transformatör merkezlerinin yapımında yatay deprem yükleri göz önüne alınacaktır.
Deprem bölgelerinde oluşacak deprem yükleri F = C.W formülü ile hesaplanacaktır. Burada:

F: Her elemanın ağırlık merkezine etki eden kuvveti (kg-kuvvet),
W: Çelik aksam veya elektrik teçhizatının kütlesi (kg-kütle),
C: 0,5 g’dir. (g = 9,81 m/sn2 olarak yerçekimi ivmesidir)
Transformatör merkezlerindeki çelik aksam ile elektrik teçhizatı yukarıda verilen
formül ile hesaplanacak kuvvetlere dayanmalıdır. Özellikle izolatörler ve bağlantı
noktalarının davranışı tahkik edilmelidir.
Dağıtım transformatörlerinin bağlama (şalt) düzeni
Madde 38- Her dağıtım transformatörünün alçak gerilim çıkışına termik manyetik
açıcılı ana kesici konulmalıdır. Ancak sekonder kısma konulacak aşırı akım rölesinin primer
taraftaki yük ayırıcısını, bir kısa devre halinde sigortanın kesme süresinden daha geç
uyarması koşulu ile (primer kısma sekonder korumalı kesici konulması halinde koşulsuz)
elektrik üretim-iletim- dağıtım hizmetlerini yürüten şirketler alçak gerilim kısmına ana kesici
koymayabilir.
Alçak gerilim besleme hatları çıkışlarına mutlaka koruyucu düzenler ve en azından
yük altında açma kapama yapabilen düzenler konulmalıdır.
Güç transformatörlerinin üst ve alt gerilim tarafındaki şebekelerden elektriksel olarak
ayrılması
Madde 39- Her güç transformatörü, primer ve sekonder taraflarına sekonder korumalı
kesici ile teçhiz edilecektir. Bu kesicinin gerilimden ayrılması için gerekli düzenlemeler
yapılmalıdır.
Sekonder taraftaki kesicilerin kesme gücü ve mekanik dayanımı transformatörün
bağlandığı alt gerilim barası kısa devre gücüne göre boyutlandırılmalıdır. Röleli kesicilerin
röleleri ve koruma devreleri, transformatörün arıza ve aşırı yük akımlarına uygun olarak
seçilmiş olmalıdır.
Transformatör merkezlerinde baraya giren tüm hat fiderleri topraklanabilmelidir. Açık
ve kapalı çalışan ring sistemlerde, bu topraklama düzeni bağımsız çalışan topraklama
ayırıcıları olmalıdır. Bu topraklama ayırıcıları hat gerilimli iken toprak temasını önleyecek
elektriksel ve/ veya mekanik kilitleme düzenlerini ihtiva etmelidir. Bu düzenler
sağlanamadığı takdirde hattın gerilimsiz olduğunun anlaşılması sağlanarak topraklama
ayırıcısı kapatılmalıdır.
Kesicilerle kendi ayırıcıları arasında kilitlenme düzenleri bulunmalı, bu durumda
kesiciler kapalı konumda iken ayırıcılar açılıp, kapatılamamalıdır. Bu kilitlenme düzenleri
mekanik, elektriksel ya da mekanik – elektriksel tipte olabilir.
Primer ve sekonderde bulunan kesici, ayırıcı, akım transformatörü bara kısa devre
akımına göre seçilmelidir. Sekonder tarafta kullanılan aynı cihazlar transformatörün

bağlandığı alt gerilim barası kısa devre akımı göz önüne alınarak seçilmelidir. Her iki
halde de kesme akımının dinamik zorlamalarına karşı dayanabilmelidir.
Güç transformatörü, yükseltici-indirici merkezler arası enerji iletiminde kullanılan
YG/YG transformatörüdür.
Aşırı yüke ve kısa devre akımlarına karşı koruma
Madde 40-a) Anma gücü 400 kVA’ya kadar (400 kVA dahil) olan dağıtım
transformatörlerinin giriş tarafına sigortalı ayırıcı tesis edilerek transformatör korunmalıdır.
Mümkün olabilen hallerde primerdeki sigortalı yük ayırıcısı ile sekonderdeki ana şalter
arasında kilitleme düzeni sağlanmalıdır.
Anma gücü 400 kVA’dan büyük dağıtım transformatörlerinin besleme tarafında röleli
bir kesici kullanılarak transformatör kısa devre ve aşırı yüke karşı bütün kutuplarında
korunabileceği gibi, anma gücü 1600 kVA’ya kadar (1600 Kva dahil) olan dağıtım
trafolarında kısa devre kesme gücü uygun sigortalar ile donatılmış sigortalı yük ayırıcısı
bileşik cihazları da kullanılabilir.
Kısa devre akımlarına karşı korunma bulunmayan sadece yük akımının açılıp
kapatıldığı yerlerde, uygun anma akımı ve kısa süreli dayanma akımı özelliklerinde yük
ayırıcıları kullanılabilir.
b) 36 kV kademesine kadar trafo merkezlerinde, gerilim transformatörleri baraya
sigortalı ayırıcı üzerinden bağlanmalıdır.
Ölçü transformatörlerinin sınıfları, enerji ölçüm için akım transformatörlerinde 0,5,
gerilim transformatörlerinde 1, koruma için her ikisinde en az 3 sınıfı olacaktır. Enerji
ölçümü dışındaki ölçü aletleri için ölçü transformatörleri 1 sınıfı olmalıdır. Bu konuda ilgili
elektrik şirketlerinin kurallarına da uyulmalıdır.
24 kV’un üstündeki gerilimlerde, 36 kV’luk sistemlerde gerilim ölçü
transformatörlerinde bağlantı faz-toprak arası olacaktır.
c) Bir transformatör merkezinden çıkan alçak ve yüksek gerilim hatları aşırı akıma
karşı ayrı ayrı korunmalıdır.
Deney yerleri ve laboratuvarlara ilişkin hükümler
Madde 41- Deney yerleri ve laboratuvarlar, öteki bölümlerden tesis olarak ayrılmalı
ve bu bölümlere yalnızca özel izni olan kimseler girebilmelidir.
Yazılı levhalarla ve başka özel yöntemlerle görevlilerin korunması sağlanmalıdır.
Montaj ve yapım yerlerinde elektrik makinaları deneyleri, ancak deneyler süresince
geçici olarak kullanılan tüm koruyucu düzenler yeterli olursa ve dikkatsizlikle bu yerlere
yaklaşılması önlenmek kaydıyla yapılabilir.