Sistemli Arıza Arama

Tamire getirilmiş bir cihaz için önce müşterininşikâyeti dinlenir. Cihaz açılmadan

önce çalıştırılarak arızanın ne olabileceğihususunda bir ön karar verilir. Arıza aramaya

başlamak için arızalı cihazın sökülerek geneltemizliğinin yapılması gerekir. Temizlik,

elektrik süpürgesi ile ya da varsa dış ortamdakompresör yardımıyla yapılabilir. Temizliği

yapılmış cihaz, önce duyu organları ile kontroledilir. Yanan, patlayan, kararan yerler

bulunarak gerekli işlemler uygulanır. Eğer değiştirilmesigereken parçalar varsa kalem havya

yardımıyla fazla ısıya maruz bırakmadansökülerek yenisiyle değiştirilir. Malzeme

değiştirme işinden sonra lehim yapılan yerdekipasta kalıntıları izopropül alkol ile ya da

selülozik tiner ile yıkanır. Sistemli arızaaramak, arızayı en kısa zamanda teşhis ederek

onarımı yapabilme yeteneğidir.

Tamamen bilgi ve beceri ile zaman içerisindeböyle bir alışkanlık kazanılabilir. Cihazı

gözlemlediğinizde arızanın hangi katta ve hangimalzemelerden kaynaklandığı kanaati

uyanmalıdır. Çalışmaya başlayınca belli birzaman sonra karşınıza çıkan arızaların ne kadar

basit olduğunu göreceksiniz. Bunun içinelinizden gelen gayreti göstermeniz gerekmektedir.

Yeni doğmuş bir bebek konuşabilir mi? Bebeğinkonuşabilmesi için belirli bir zamanın

geçmesi gerekiyor ve bebek, bu zaman içerisindeöğreniyor. Eğer sizler kitabı açınca hemen

tamir yapmaya kalkarsanız başınıza değişik işlergelebilir. Yavaş yavaş öğrenerek ve bu

öğrendiklerinizin tatbikini yaparakilerlemelisiniz. Bugüne kadar televizyon ile ilgili gerekli

bilgileri aldınız. Elektronik malzemeleri tanıyorve onların sağlamlık kontrolünü yapabiliyor,

dahası ne işe yaradıklarını biliyorsunuz.

Şimdi önünüze bir televizyon şeması alaraktelevizyonu oluşturan katların yerlerini

tespit ediniz. Bu katlarda hangi malzemelerkullanılmış inceleyiniz. Şema üzerinde önce 220

volt girişini bularak ileri yönde devreyi takipediniz. Önce anahtara girmiş, çıkışta sigortaya

gelmiş; sigortadan sonra parazit kesici hattrafosu ve koruma direncinden sonra hem köprü

diyoda hem de PTC’ye gelmiş; PTC’den degausbobinine gelerek ekranın statik elekriği

demagnetize edilmiş. Köprü diyoDun çıkışında birfiltre kondansatör ve koruma direncinden

sonrasında anahtarlama devresi ile SMPS trafosu.Buraya kadar şema üzerinden devreyi

beraberce takip ettik.

Kendinizi bir atelyede çalışıyor olarakfarzedin. Bir müşteri geldi ve şikâyeti, resim

yeterince net değil. Bu durumda cihazi açtınız,gerekli temizliği yaptıktan sonra nereye

bakacaksınız? Neyi kontrol edeceksiniz? Budurumda kalkıp sigortayı, anahtarı ya da

hoparlörü kontrol eder misiniz? Neden? İştesistemli arıza arama, size bu yeteneği

kazandıracaktır. Eğer cihaz hiç çalışmıyorolsaydı müşteri, size bunun sigortası attı diye

gelirdi. Sizlere söylemek istediğimiz, katlarınçalışmalarını ve görevlerini çok

iyi

öğrenmeniz ve şemayı okuma yeteneğine sahipolmanızdır. Devre şemalarında arızanın

şekline göre farklı yollar izlenebilinir. Bununiçin arızanın neden kaynaklandığını bilmemiz

gerekir Ya akım yolları, yani gerilimler kontroledilecek ya da osilaskop ile sinyal takibi

yapılacaktır.

NOT: Besleme katı arızasında hiçbir zaman arızayıteşhis etmek için herhangi bir

malzemeyi çıkararak devreyi çalıştırmayınız

Arıza Belirtileri

Arızaların belirtileri vardır. Hiç çalışmayanbir cihaza ölü tabiri kullanılır. Böyle bir

cihazda arızanın nereden kaynaklandığına dair enufak belirti yoktur. Arıza sadece sigortanın

atmasıyla da meydana gelmiş olabilir ya dayüksek gerilim katında meydana gelen bir

arızadan dolayı yüksek gerilim transistörübozulmuş, bu da besleme devresinden aşırı akım

çekilmesi suretiyle besleme devresinin bozulmasınayol açmış olabilir. Arızaları çeşitli

başlıklar altında inceleyecek olursak daha fazlaanlaşılır olacaktır. Bundan önce kısaca

ekrandaki görüntüye göre arızaların kaynaklarınasıl anlaşılır bunu inceleyelim. Bunun için

cihazın bir biçimde çalışıyor olması gerekir.Örneğin:

􀂾 Ses yok ise arıza, ses çıkışkatındadır.

􀂾 Ekranda resim karıncalı isearıza tuner katındadır.

􀂾 Resim küçük ya da büyük isearıza beslemeden kaynaklanmaktadır.

􀂾 Resmin altında ya daüstünde kesiklik varsa arıza düşey çıkış katındadır.

􀂾 Resmin sağında ya dasolunda bozulmalar veya taşmalar varsa arıza yatay çıkış

katındadır.

􀂾 Ekran, beyaz ve geri dönüşçizgileri varsa arıza kroma katındadır.

Tamirini yapacağınız cihazın elektronik devre şemasınımutlaka önünüze alınız. Şema

üzerinden arıza aramasını ve yorum yapmasınımutlaka uygulayarak öğrenmeniz

gerekmektedir. Bir cihazın şemasını inceleyerekdevrelerin çalışması hakkında bilgi sahibi

olabilirsiniz. Şema üzerinde kullanılansembolleri tanımanız ve bazı yabancı terimleri

bilmeniz gerekir.

Piyasada bulunan mono, stereo ya da teletexli,teletexsiz bütün televizyonların

besleme katı S.M.P.S (switch mode power suplyy)dediğimiz anahtarlamalı şekilde çalışan

bir devredir. Bu sistemde şehir şebekesinden alınan220 volt alternatif gerilim doğrultularak

filtrelendiğinde 300 voltun üzerinde bir doğrugerilim elde edilir. Bu gerilim, S.M.P.S

trafosuna girer. Çıkışında bir mosfet transistörile şaselenir. Transistorün tetiklenmesi için

kullanılan entegreli bir anahtarlama devresimevcuttur. Tetikleme devresi olarak kullanılan

entegrenin besleme gerilimi 300 volt doğrugerilim &

uuml;zerinden alınmaktadır. Besleme devrede

ayrıca ekrandaki statik gerilimi ortadan kaldırmaküzere kullanılan “degaus bobini”ni

besleyen PTC direnci bulunmaktadır.

NOT: Arızalı elemanla birlikte, arızaya sebepolan elemanların da değiştirilmesi

gerektiğini unutmayınız. Aksi hâlde arızatamamen giderilemeyecektir

Arıza Akış Şeması

Televizyondaki bazı arızalara ait akış şemalarıaşağıya çıkarılmıştır. Bu akış şemaları

çok rastlanan arızalara aittir. Bu şemalar, arızaarama işlemlerinde sizlere rehberlik

edecektir. Cihazlarda kullanılan malzemelerin vedevre tasarımlarının birbirlerine göre farklı

olması, arıza aramayı farklı kılmaz.

Çalışma sistemleri aynı olup kullanılanmalzemeler farklılık gösterebilir. Her ne

sebepten olursa olsun tamire gelen bir cihazdaçalışmaya başlamadan önce mutlaka

elektronik devre şemasını temin ediniz. Arızaararken mutlaka alınması gereken güvenlik

önlemlerini alarak çalışmaya başlayınız. Güvenliçalışma ortamını hazırlamak arıza arama

işleminin başlangıcını oluşturur. Unutmayınız kiküçük hatalar, büyük sorunlara sebebiyet

verebilir.

SMPS katında ölçme yaparken beslemenin kendi şasesinikullanınız. Zira besleme

şasesiyle televizyonun şasesi birbirinden yalıtılmışdurumdadır. Bu iki şase hiçbir zaman

birbirine bağlanamaz.

Arızalı bir televizyonunonarımı için aşağıdaki işlem basamaklarını uygulayınız.

Arıza hakkında bilgi alınız.

Cihazı çalıştırarak arızayıteyit ediniz.

Cihazı açarak temizliğiniyapınız.

Duyu organlarıyla arıza kontrolü yapınız.

Arızanın olduğu katıbelirleyiniz.

Arızalı elemanı tespitediniz.

Arızaya sebep olabilecekelemanları kontrol ediniz.

Arızayı gideriniz.

Cihazı çalıştırarak testediniz.

Arıza hakkında tam ve doğru bilgi alınız.

Cihazı açarken kablo bağlantılarına dikkat ediniz.

Temizlik esnasında cihazın enerjisinin kesik olduğundan emin olunuz.

Besleme kondansatörünün sağlamlık kontrolünü deşarj etmeden yapmayınız.

Arıza sonrası temizliğini unutmayınız.

Cihazı kapatmadan tümsoketlerin takılı olduğundan emin olun.

NOT: Bir televizyonda yüksek gerilim trafosunun değiştirilmesi gerektiğindemutlaka fişin

çekili olduğunu kontrol ediniz. Lehimlerisökmeye başlamadan önce tüpün anoduna bağlı

kabloyu çıkarınız. Bunun için önce tüpiçerisinde bulunan statik elektriği bir kablo

yardımıyla tüpün şasesine boşaltınız. Bu andatüp plaketinin de sökülü olması iyi olur

KAYNAK: MEB

ALİ ÖZEL Ders Notları, Bursa,2005.

Osman CİNİSLİOĞLU