Trafolarda Verim nedir Nasıl Bulunur
Bilindiği gibi, transformatöre verilen gücün bir kısmı demir ve bakır kayıplarına sarf
olunmaktadır. Yani transformatöre verilen gücün tamamı sekonderden alınamamaktadır.
1. Tanım
Transformatör’ den alınan gücün verilen güce oranına verim denir.
Verim h( eta ) ile gösterilir. Birimi için sonuç 100 ile çarpılırsa yüzde (%) olarak ifade
edilir
Verimin Bulunması
Transformatörde iki metotla verim bulunmaktadır.
Ø Direkt metotla verim bulunması
Ø Endirekt metotla verim bulunması
Ø Direkt Metotla Verimin Bulunması
Direkt metotla verimin bulunmasında Şekil 1.19’daki devrede görüldüğü gibi
transformatörün primer ve sekonderine birer ampermetre, voltmetre ve wattmetre bağlanır.
Transformatör, yüksüz durumdan tam yüklü duruma kadar kademe kademe yüklenir.
Böylece çeşitli yük akımlarında transformatöre verilen ve alınan güç wattmetre yardımıyla
ölçülür. Alınan gücün verilen güce oranı ile verim bulunur.
Ancak transformatörlerde kayıplar çok küçük olduğundan hassas ölçü aletleri
kullanılmazsa, çıkan sonuçlar hatalı olur. Bundan başka, çok büyük güçlü ve gerilimli
transformatörlerin yüklenmesi ve gerekli ölçü aletlerinin bulunması çok zordur. Ayrıca bu
yolla yapılacak deney, büyük enerji kayıpları meydana geleceğinden pahalı olur.
Ø Endirekt Metotla Verimin Bulunması
Yukarıda saydığımız nedenlerden dolayı verimin bulunmasında daha çok endirekt
metot kullanılır. Bunun için transformatörün demir kayıpları boş çalışma deneyinden ve
bakır kayıpları kısa devre deneyinden ölçülür.
Şekil 1.20’de transformatörün boş çalışma deney bağlantı şeması ve Şekil 1.21’de
transformatörün kısa devre çalışma deney bağlantı şeması verilmiştir.
Bu kayıplar çıkış gücüne eklendiğinde giriş gücü elde edilir. Böylece transformatörün
verimi bulunur. Kayıplara göre verim bulmak için:
Tablo 1.3: Transformatörün görünür güçlerine göre ortalama verimleri
Not: Transformatörün güçleri büyüdükçe verimleri artar.(Tablo 1.3)
Güç transformatörlerinde en yüksek verim bakır kayıplarının demir kayıplarına eşit
olduğu durumda görülür.
* Bulunan h , eğer 100 ile çarpılırsa % h bulunur.
Problem:
380 / 220 voltluk 10 KVA lık bir transformatör bir yükle yüklendiği zaman
sekonderden çekilen güç Pa = 10 KW, primere verilen güç Pv = 10,41 KVA tır.
Transformatörün verimini bulunuz
