Servo pnömatikte Silindirler ve Çeşitleri
Silindirler, doğrusal hareket için kullanılan pnömatik iş elemanlarıdır. Yatay veya
dikey eksende hareket ettirilebilir. Servo pnömatikte bu kontrol işlemi, konum kontrolü
şeklinde gerçekleştirilir. Oldukça hassas aralıklarda konum kontrolü sağlanır. Bu işlem için
kullanılan silindirler, oldukça hızlı bir tepki süresine sahiptir.
Yapı bakımından silindirler iki çeşittir:
Ø Tek etkili silindir
Ø Çift etkili silindir
1. Tek Etkili Silindir
Sadece bir doğrultuda kuvvet oluşturan silindirdir. Hava tek yönden uygulanır. Piston
kolu, bir yay vasıtasıyla geriye döner. Bu silindirin avantajı, tek yönden havanın
uygulanmasının yeterli olmasıdır. Eğer tek yönde kuvvet elde edilmek isteniyorsa bu silindir
kullanılabilir.
Ancak bu silindir uygulamada çok fazla tercih edilmez. Bunun sebepleri şunlardır:
Ø Bir yönde hava uygulanırken oluşan yay kuvveti yenilmesi gerektiğinden
kuvvette düşüş olur.
Ø Yayın kaplayacağı alandan dolayı silindirin piston uzunluğunda düşme olur.
Ø Zamanla yayın özelliği bozulacağından her zaman aynı noktada durma
sağlanmaz ve silindirden alınan kuvvette değişimler meydana gelir.
Tek etkili silindir, eş değer büyüklükteki çift etkili silindire göre daha az kuvvet
uygular. Bunun nedeni, yay kuvvetinden dolayıdır. Ayrıca içerdeki silindir strok (piston kolu
uzunluğu) uzunluğunu sınırlar.
2. Çift Etkili Silindir
Bu silindir, ileri ve geri yönde kuvvet oluşturur. Hava basıncı, pistonun her iki yönüne
doğru uygulanır. Silindirin dönüş yönündeki alanın daha küçük olmasından dolayı kuvvet,
dönüş yönünde daha azdır.
Uygulamada tek etkili silindirlere göre kullanım alanı çok daha geniştir. Yay kuvvetini
yenme zorluğunun olmaması, strok uzunluğunun daha büyük olması ve iki tarafta da kuvvet
uygulayabilmesi bunun sebepleri arasında gösterilebilir.
3. Özel Silindirler
Temel olarak silindirler ikiye ayrılmakla beraber yapı bakımından benzerlik gösteren
birçok özel silindir de bulunmaktadır. Bunlara örnek aşağıdaki gibi sıralanabilir.
Ø Çift piston kollu silindirler
Ø Dönmez piston kollu silindirler
Ø Çift piston kollu dönmez silindirler
Ø Çok konumlu silindirler
3.1. Çift Piston Kollu Silindirler
Şekilde görüldüğü gibi iki tane piston kolu bulunmaktadır. Bir piston kolu içeri
girerken diğeri dışarı çıkmaktadır. Kumanda kısmının normal çift etkili silindirden farkı
yoktur. Aynı kumanda elemanları kullanılarak kontrol işlemi gerçekleştirilebilir.
3.2. Dönmez Piston Kollu Silindirler
Diğer silindirlerden tek farkı, piston kolunun daire şeklinde olmamasıdır. Bu şekilde
hareket işlemi sırasında piston kolunun silindir içerisinde dönmesi engellenmiş olur.
4. Çift Piston Kollu Dönmez Silindirler
Şekil 1.6’da görüldüğü gibi iki adet piston kolu bulunmaktadır. Bu şekilde silindirin
etki etmiş olduğu kuvvet artırılır. Ayrıca silindir kolunun dönmesi engellenmiş olur.
5. Çok Konumlu Silindirler
Şekil 1.7’de görüldüğü gibi bu silindirle ilk konumun dışında orta noktada da
konumlandırma sağlanabilmektedir. Yalnızca üç konumun yeterli olduğu uygulamalarda
kullanılabilir. Konumlandırma noktaları sabittir. Kumanda kısmıyla ayarlama yapılamaz.
