Parafudurların Görevleri Nelerdir
Bir yüksek gerilim tesisini veya bunun bir kısmını müsaade edilmeyen aşırı
gerilimlere karşı koruyan aygıtlara aşırı gerilimlere karşı koruma aygıtları denir. Bu koruma
aygıtlarından biri de parafudurdur. Parafudur, büyük akım darbelerini toprağa iletir ve
işletmeyi kesintiye uğratmadan aşırı gerilimleri şebeke izolasyonu için zararsız bir düzeye
indirir.
Yüksek gerilim cihazlarının hat arızaları, yıldırım düşmeleri ve kesici açması gibi
manevralar sonucu meydana gelen aşırı ve zararlı çok yüksek gerilim şoklarının ve enerji
iletim hatlarında meydana gelen yürüyen dalgaların hasar etkisini önleyen cihazlara veya
kısaca enerji nakil hatlarında meydana gelen aşırı gerilimi toprağa deşarj eden koruma
elemanlarına parafudur denir.
Elektrik enerjisinin iletiminin başlangıcından beri, yıldırımlara karşı koruma önemli
bir güvenlik problemi olarak ortaya çıkmıştır. İlk önceleri, ark boynuzları ile veya atlamanın
daha az zarar vereceği noktalarda izolasyonu azaltarak, tesisler korunmaya çalışılmıştır.
Bütün bu metotlar belli bir koruma seviyesi sağlamaktadır; fakat dik alınlı gerilim dalgaları
için atlama gerilimini ve izolasyon dayanma seviyesini koordine etmek daima zor olmuştur.
Dik alınlı aşırı gerilimler ile karşılaşıp çalışmaları halinde, ark boynuzları, izolasyonda
transformatörleri hasarlandıracak düzeyde zorlanmalara neden olabilir. Parafudurlar 1930’larda yıldırımlara karşı korumada kullanıldı. Son 20 seneden beri, bunların daha çok
manevra aşırı gerilimlerine karşı kullanıldığı görülmektedir. Normal olarak, manevra aşırı
gerilimleri 245 kV’un üzerindeki şebekelerde önem kazanırlar.
Parafudrun koruma görevlerinden başlıcaları şunlardır:
ØHat arızaları sonucu oluşan yüksek gerilimler
ØGeçici olaylar sonucu ortaya çıkan yüksek gerilimler
ØYıldırım etkisi ile oluşan yüksek gerilimler
ØDevre açma- kapama sırasında endüksiyondan dolayı oluşan yüksek gerilimler
Normal durumda parafudurlar yalıtkan durumdadır. Ancak üzerinden çok büyük
akımlar geçirerek toprağa iletir. Aşırı akımın etkisi geçince tekrar eski haline (yalıtkan)
döner.
Bilindiği gibi güç transformatörlerin yüksek gerilim buşinglerinin enerji besleme ve
toprak tarafında eklatörler (ark boynuzu) tespit edilmiş olarak imal edilmektedir. Trafoların
montajı aşamasında ark boynuzu uçlarının birbirine baktığı ve mesafelerinin kontrol edilmesi
bozuldu ise ayarlanması gerekmektedir.