Kompanzasyon ile İlgili Yönetmelik Maddeleri

1.4. Kompanzasyon ile İlgili Yönetmelik Maddeleri
1.4.1. Genel Hükümler
1. Kurulu gücü veya besleme trafolarının toplam kurulu gücü 50kVA ve daha büyük olan
abonelerin alçak gerilimli baradan beslenmesi durumunda mutlaka (17.02.2000 tarih ve
23967 sayı) tebliğ hükümleri çerçevesinde kompanzasyon tesisleri yapılacaktır.

2. 50 kVA’ın alternatif reaktif enerji tarifesine tabi olan abonelerin müracatı veya fen
servislerinin lüzum görmesi halinde, bu tür abonelere de eldeki sayaç akım değerleri de göz
önüne alınarak reaktif sayaç takılmakta ve bu sayaçların tüketim kayıtlarına göre hesaplama
yapılmaktadır.
3. Bilindiği üzere, reaktif sayacı ile reaktif tüketimi ölçülebilen abonelerde reaktif tüketim,
aktif tüketimin %33’ ünü geçmemesi şartıyla herhangi bir reaktif enerji bedeli alınmayacağı
tarifede belirtilmektedir. Diğer bir ifadeyle; abone güç faktörünün 0,95 ile 1 arası
değerlerinde reaktif enerji bedeli tarifeye göre alınacaktır. Şu halde kompanzasyon yapılacak
tesislerde güç faktörü yukarıdaki esaslara göre saptanacak sınırlar içinde kalması koşuluyla
gerekli tesis yapılmalıdır.

4. Mevcut tesislere yapılacak kompanzasyonda yine belirilen sınırlar içinde kalma koşuluyla
gerekli tesis yapılacak ve işletmeye bir proje ile müracaatta bulunulacaktır.
5. Reaktif enerji tarifesi gurubunda olup da endüktif yükü olamayan veya yukarıda belirtilen
güç faktörü sınırında çalışan aboneler de işletmeye müracat etmeleri halinde, bu tür
abonelerden reaktif enerji bedeli alınmayacaktır.
1.4.2. Yeni Kurulacak Tesislerde Kompanzasyon
Yeni enerji alacak tesislerde hazırlanacak olan projede, kurulacak olan tesise ait nominal
veya etiket değerleri göz önüne alınarak, kompanzasyon gücü hesaplanarak belirlenecektir.
İşletme gerek enerji verme aşamasında, gerekse enerji verdikten sonra bu tesisin belirtilen
güç faktörü sınırları içinde çalışıp çalışmadığını izleyecektir.
17.02.2000 Tarih ve 23967 Sayılı Resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren yeni
kompanzasyon tebliğine göre,
Madde 1. Kurulu gücü veya besleme transformatörlerinin toplam kurulu gücü 50 kVA ve
bunun üzerinde olan elektrik tesislerinde kompanzasyon tesisi yapılması zorunludur.
Madde 2. Üç fazlı olarak beslenen sanayi abonelerinin elektrik enerjisi ile besleme projeleri
hazırlanırken, güç kat sayısını düzeltmek için gerekli kompanzasyon tesisleri de proje
kapsamına alınmalıdır.
Madde 3. Abonelerin beslenmesinde kullanılan transformatör merkezleri ile ilgili
kompanzasyon tesisi projeleri yapılırken, abonelerin kendi tesisleri için tek tek
kompanzasyon tesisi kurmaları durumunda, transformatör merkezlerinde yalnızca sabit
kondansatör grubunun göz önünde bulundurulması yeterlidir.
1.4.3. Alçak Gerilimde Kompanzasyon
Madde 5. Alçak Gerilimden (1 kV ve altı) Beslenen Tesislerde Kompanzasvon
5.1. Kurulu gücü veya besleme transformatörlerinin toplam kurulu gücü 50 kV A ve daha
büyük olan abonelerin alçak gerilimli baradan beslenmesi durumunda, kompanzasyon tesisi
projesi, aşağıda belirtilen esaslara göre yapılmalıdır.
5.1.1. Projesi yapılacak tesisin güç kat sayısı cos φ= 0,95 (dahil) ile 1,0 arasındaki bir değere
yükseltilecek şekilde gerekli kondansatör gücü hesaplanmalıdır.
5.1.2. Kondansatör hesabında kullanılan etkin (aktif) güç, tesisin kurulu gücü ile eş
zamanlılık kat sayısı {diversite faktörünün tersi) çarpılarak bulunmalıdır.
5.1.3. Reaktif enerji kompanzasyonunda esas, kompanzasyonun olabildiğince tüketici cihaza
yakın yerde yapılmasıdır. Bu nedenle deşarj lambalı armatürler, klima cihazları, su
gereksinimi için tesis edilecek motopomplar, vb. cihazlarının tek tek olarak kompanze
edilmesi önerilir.

Ancak tek tek kompanzasyon yapılması durumunda kondansatörler, devreye yük ile
birlikte girip çıkacak şekilde tesis edilmelidir. Reaktif güç kompanzasyonu, merkezi ve
otomatik olarak da tesis edilebilir.
5.1.4. Otomatik güç kompanzasyonu için kullanılacak donatım, 0,4 kV gerilimli ana dağıtım
panosundan ayrı olarak başka bir pano içerisine tesis edilmeli ve iki pano arasındaki
bağlantı, kablo veya bara ile yapılmalıdır.
Kompanzasyon panosu girişinde;
ÞBıçaklı (üzengili) şalter veya yük ayırıcı şalter ile sigorta veya
ÞBıçaklı (üzengili) şalter veya yük ayırıcı şalter ile termik vaya manyetik röle bulunmalıdır.
5.1.5. Tesiste bulunan cihazların (makine, motor vb.) güç kat sayısı bilinmiyorsa, omik
dirençli yüklerde güçleri hesaba katılmayarak, başlangıç güç kat sayısı için ölçme ile
bulunacak değerler baz alınacak; bunun mümkün olmadığı durumlarda makinelerin güç ve
devir sayıları dikkate alınarak yaklaşık başlangıç güç kat sayıları belirlenecek ve Madde
5.l.l’de belirtildiği şekilde projelendirilecektir.
5.1.6. Sabit kondansatör grubu, öncelikle güç transformatörünün boştaki sabit reaktif
kayıplarını kompanze edecek şekilde hesapla bulunacak, bu hesabın yapılmadığı durumlarda,
kompanzasyon sisteminde yalnızca sabit grup devredeyken elektrik tesisinin güç faktörü
istenilen değerde kalmak koşuluyla, güç transformatörün anma gücünün yaklaşık %5′ i
ile % 10′ u arasıda seçilen birinci kondansatör grubu sabit ve sürekli olarak işletmede
kalacak, öbür gruplar otomatik olarak devreye girip çıkacak şekilde tesis edilecektir. Sabit
grup, ana otomatik şalterden önce veya sonra bağlanabilir. Sabit grubun ana otomatik
şalterden önce bağlanması durumunda gerekli teknik emniyet önlemleri (uyarı levhası vb.)
alınmalıdır. Sabit kondansatör gücü, sistemde istenmeyen harmoniklerde rezonans
oluşturmayacak şekilde hesaplanmalıdır. Abonenin kuracağı tesisler doğrudan alçak gerilim
şebekesinden besleniyorsa, birinci grubun sabit bağlanması gerekmez.
5.1.7.Başlangıçta çekilecek güç az da olsa, kompanzasyon panosu tam güce göre
hesaplanarak projelendirilmelidir. Kompanzasyon tesis gücünün hesaplanmasında
kondansatörde zamanla meydana gelecek değer kayıpları, ilgili standartlar ve üretici firma
kataloglarına göre göz önünde bulundurulmalıdır. Sistemde reaktif güç artışını gerektirecek
bir güç artışı olduğu zaman panoya gerekli kondansatör ve donanım eklenmelidir.
Reaktif güç rölesinin ayar dizisi toplamı en az beş olmalıdır. Röle, aşırı ve düşük
gerilime karşı koruma sistemlerini içermelidir .(Şebeke geriliminin normal gerilimin % 10’ u
kadar ve daha çok artması veya eksilmesi durumunda, röle 0,5 saniye ile 3 saniye arasında
bir gecikme ile, kumanda ettiği sistemleri devre dışı edecek ve gerilimin yeniden nominal
değere yaklaşması durumunda, önce sabit grubu sonra da yükün gereksinimine göre öbür
parçaları devreye sokacak özellikte olmalıdır.)
5.1.8. Kondansatör gruplarının ayrı ayrı sigortalar ve kontaktörler üzerinden beslenmesi ve
paralel bağlanmış kondansatörlerin yardımcı kontaktör ile devreye alınması koşulu ile

grupların seçilmesinde ayar dizisi l.l.l… l.2.2… vb. şeklinde olmalıdır. 1.2.4.8… sistemi,
seçicili 1.1.1… sistemi gibi çalışacak şekilde de kullanılabilir.
5.1.9. Tesis sahiplerince, tesislerin bütününün veya bir bölümünün omik güç çekeceği veya
makinelerin kompanze edilmiş şekilde üretilmiş olduğunun yazılı olarak bildirilmesi ve ilgili
belgelerin proje onaylayan kuruluşa sunulması durumunda, projenin onaylanmasında bu
özellik göz önünde bulundurulmalıdır.
5.1.10. Motorları tek tek olarak kompanze edilmesi durumunda aşın kompanzasyona engel
olmak için, küçük güçlü motorlarda (gücü 30 kW’ ta kadar olan motorlar), tesis edilecek
kondansatörlerin reaktif güç değerleri yürürlükte bulunan yerli ve yabancı standart,
şartname, yönetmelik vb.deki değerlerden büyük, büyük güçlü motorlarda (gücü 30 kW’ nin
üstünde olan motorlar), olabildiğince, motorun boş çalışmada çektiği reaktif gücün %90′
ından daha büyük olmamalıdır.
5.1.11. Tesislerde harmonik akım üreten redresörler, ark ocakları, elektrik kaynak
makineleri, tristör kumandalı doğru akım motorları gibi cihazlar varsa, bunların akım
darbeleri ile elektrik sisteminde meydana getireceği olumsuz etkileri önlemek için gerekli
önlemler alınmalıdır.
5.1.12. Tesisin çektiği aktif enerjiyi ölçen aktif sayaçtan başka, endüktif reaktif enerjiyi
ölçmek için bir tane, enerji sağlayacak kuruluşun gerekli görmesi durumunda, abonenin aşırı
kompanzasyon sonucunda sisteme vereceği kapasitif reaktif enerjiyi ölçmek için de bir tane
olmak üzere toplam iki adet geri dönmesiz reaktif sayaç tesis edilmelidir.(Dijital tek sayaç
kullanılabilir).
1.4.4. Uygulama ile İlgili Hükümler
REAKTİF ENERJİ TARİFESİ
Reaktif Enerji Tarifesi (25/12/1997 tarih ve 23/211 sayılı resmi gazete).
Elektrik Projelerinin Hazırlanması (17/02/2000 tarih ve 23967 sayılı resmi gazete)
Elektrik Tarifeleri Yönetmeliği (09/03/2000 tarih ve 23988 sayılı resmi gazete)
Madde – 56-Reaktif Enerji Tarifesi aşağıdaki şartlar halinde uygulanır.
a)-Abone çekeceği reaktif enerjiyi ölçmek üzere gerekli ölçü aletlerini tesis etmek
zorundadır. Tesis etmeyen abonenin o dönemde çektiği aktif enerjinin 0,90 katı reaktif enerji
çektiği kabul edilir. (R.G: 9.3.2000 / 23988)
b)-Reaktif enerjiyi ölçmek üzere gerekli ölçü aletlerini tesis eden abonelerden
çektiği aktif enerjinin % 0,33 katına kadar reaktif enerji çeken müşteriden reaktif enerji
bedeli alınmaz. Bu sınır aşılırsa çekilen reaktif enerjinin tamamına reaktif enerji tarifesi
uygulanır. (R.G: 9.3.2000 / 23988)
c)-Abone aşırı kompanzasyon sonucunda sisteme vereceği reaktif enerjiyi ölçmek
için geri dönmesiz reaktif enerji sayacını tesis edecektir. Sisteme verilecek (kapasitif
tüketim) reaktif enerji, o dönemde çekilecek aktif enerji miktarının (aktif tüketim) % 20’ sini

aşması halinde abonenin çektiği aktif enerjinin 0,90 katı kadar reaktif enerji tüketildiği kabul
edilerek reaktif enerji tarifesi üzerinden bedeli alınır. (R.G: 9.3.2000 / 23988)
d)-Bu maddenin b ve c bentlerinde yazılı sınırların ikisini birden aşan abonenin
çekilen aktif enerjinin 0,90 katı kadar reaktif enerji tüketildiği kabul edilerek bedeli alınır.
e)-Tek fazla beslenen abone ile üç fazlı, kurulu güç 15 kW’ a kadar, bağlantı gücü 9
kW’a kadar olan aboneye ve meskenler, hayır kurumları, dernekler, vakıflar, resmi
teşekküller, kümes hayvanı çiftliği abonelerine reaktif enerji tarifesi uygulanmaz.
NOT: Tarımsal sulama abonelerinin çektiği reaktif enerji miktarının azaltılması için,
tarımsal sulama abonelerine de reaktif enerji tarifesi uygulanmasına geçilmiştir.(17/02/2000
tarih ve 23967 sayılı resmi gazete)
MADDE 10- Aynı Yönetmeliğin değişik 53 üncü maddesinin (b.6) alt bendi
aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“b.6) Reaktif tarife uygulanan müşterilerin elektrik iç tesislerinde kullanılacak
deşarj(boşalmalı) lambaları ile bağlantı gücü 9 kW’ı geçen yeni yapılardaki ortak kullanım
amaçlı kazan dairesi, klima ve hidrofor tesislerinde kullanılan motorlarda güç faktörünün,
ilgili mevzuatta öngörülen değerine çıkarılması için, en azından yükle birlikte devreye girip
çıkan bir kondansatör (kondansatörler) ve benzeri tesis edilecektir.”