A r Ak m R leleri Tan m Ve al mas Nas ld r
Tan m Ve al mas
A r ak mlar n elektrik motorlar na verece i zararlar nlemek i in kullan lan
elemanlara, a r ak m r lesi denir. Elektrik devrelerinde kullan lan sigortalar da koruma
g revi yapar. Ancak al ma karakteristikleri nedeniyle elektrik motorlar n koruyamaz.
A r ak m r leleri motorlara seri olarak ba lan r. Yani a r ak m r lesinden ge en
ak m, motorun ebekeden ekti i ak md r. al ma an nda motor ak m k sa bir s re i in
normal de erinin zerine karsa, bu a r ak m motora zarar vermez. A r ak m n motordan
s rekli olarak ge mesi motor i in sak nca yarat r. nk uzun s re ge en a r ak m,
motorun s cakl k derecesini y kseltir ve motor sarg lar yanar. Bu nedenle k sa s reli a r
ak mlarda a r ak m r lesinin al p motoru devreden karmamas gerekir. Motorun yol
alma an nda k sa s re ekti i a r ak m, bu duruma rnek olarak g sterilebilir. B yle ge ici
durumlarda r lenin al mas , geciktirici bir elemanla nlenir.
Herhangi bir nedenle motor fazla ak m ekti inde, ayn ak m a r ak m r lesinden de
ge ece inden, a r ak m r lesinin konta a l r. A lan kontak, motor kontakt r n n
enerjisini keser. B ylece motor devreden kar ve yanmaktan korunmu olur. zerinden
ge en fazla ak m nedeniyle atan bir a r ak m r lesi, r le zerinde bulunan butona bas larak
kurulur. Yaln z a r ak m r lesini kurmadan nce, r lenin atmas na neden olan ar zay
gidermek gerekir. Baz a r ak m r leleri devre a ld ktan belirli bir s re sonra otomatik
olarak normal konumlar na d ner. Baz a r ak m r leleri de zerlerinde bulunan bir vida ile
hem otomatik, hem de elle kurma konumuna d n t r lebilir.
Bir fazl alternatif ak m veya do ru ak m devrelerinde, a r ak m r lesi yaln z bir
iletken zerine konur. fazl devrelerde genellikle her faz i in bir a r ak m r lesi
kullan l r. Bazen de yaln z iki faz n zerine birer a r ak m r lesi konur. G devresinde
kullan lan a r ak m r leleri daha ok bir konta kumanda eder. Bazen de her a r ak m
r lesinin ayr bir konta olur.
e itleri
Manyetik a r ak m r leleri: Motor ak m n n manyetik etkisiyle al an a r
ak m r lelerine, manyetik a r ak m r lesi denir.
Termik a r ak m r leleri: Motor ak m n n yaratt s n n etkisiyle al an a r
ak m r lelerine, termik a r ak m r leleri denir.
Elektronik a r ak m r lesi
Se imi
A r ak m r leleri, koruma yapt klar devrelerin nominal al ma ak m de erlerine
uygun olarak se ilmelidir. Devrenin ak m ndan daha k k ak m de erlerinde se ilecek
olursa, devrenin normal al mas na m saade etmeden devreyi a acakt r. Devrenin
ak m ndan daha b y k ak m de erlerinde se ilecek olursa, devre herhangi bir nedenle a r
ak m ekti inde, devreyi a mayacak ve devrenin zarar g rmesine neden olacakt r. Bu
nedenle a r ak m r lesi se ilirken devre ak m na uygun olmas na dikkat edilmelidir.
Standart Ak m De erleri
A r ak m r lelerinin ak m de erleri firmalara g re bir miktar de i im g sterir.
A a daki tabloda baz firmalara g re ak m ayar sahalar verilmi tir. A r ak m r lesinin
ak m de erleri se ilirken motorun nominal ak m de erine dikkat edilmeli ve a r ak m
r lesinin ak m de eri motor nominal al ma ak m de erinden standart bir kademe yukar
olmal d r.
