Zaman R leleri nedir Tan m ve e itleri
Bobin enerjilendikten veya bobinin enerjisi kesildikten belirli bir s re sonra,
kontaklar durum de i tiren r lelere, zaman r lesi ad verilir. Di er bir tan mlama ile zaman
r lesi; bir mekanizmay , bir devreyi ya da bir makineyi ayarlanan bir s re boyunca ya da bir
s re sonunda, devreye sokan veya devreden kartan otomatik kumanda devre eleman d r.
Yap s
Genellikle kontakt rlere kumanda eden zaman r lelerinde gecikmeli ve ani a l p
kapanan kontaklar vard r. Bu kontaklar normalde a k kontak ve normalde kapal kontak
olmak zere iki e ittir. Zaman r lesinin bobini enerjilendi inde, bu kontaklar ani olarak
a l r ve ani olarak kapan r. Bobinin enerjisi kesildi inde, kapanm olan kontaklar ani olarak
a l r, a lm olan kontaklar ise ani olarak kapan r. Ayr ca zaman r leleri kontakl veya
d rt kontakl olarak yap l r.
e itleri
Yap m ekillerine g re
Mekanik tip (pistonlu) zaman r lesi: Zaman r lesi bir pistonla sa lanan zaman
r lelerine, pistonlu zaman r lesi ad verilir. Pistonlu zaman r lelerinin d z ve
ters al an iki e idi vard r.
Elektro-mekanik tip zaman r lesi: Zaman gecikmesi bir motor taraf ndan
sa lanan zaman r lelerine, motorlu zaman r lesi ad verilir. Her al mada ayn
gecikmeyi elde etmek amac yla bu zaman r lelerinde senkron motor
kullan lmaktad r.
Elektronik ve dijital tip zaman r lesi: Elektronikte zaman gecikmesi diren ve
kondansat r n seri ba lanmas ile ger ekle ir. Zaman gecikmesi T=R*C
form l ne g re hesaplan r. R Ohm, C Farad al n rsa T saniye olarak bulunur.
Pnomatik tip zaman r lesi: Pnomatik kumandal bir makinenin birbiri ard na
s ralamal olarak al ma istendi inde, bir i lem bittikten sonra, di er i leme
ba lamadan nce saniye veya dakika cinsinden gecikmesi istendi inde, bu t r
gecikme ak m lat r ad verilen i i bo bir silindirik kap ile sa lan r. Bu tip
zaman gecikmesi sa layan devrelere Pnomatik zaman r lesi denir.
Do ru ak m zaman r lesi: Bir r leyle yard mc elemanlardan olu an ve yaln z
do ru ak mda al an zaman r lelerine do ru ak m zaman r lesi ad verilir.
Montaj ekillerine G re
Pano i erisine ( ray veya zemine) monte edilen zaman r lesi
Pano y zeyine monte edilen zaman r lesi
Hem pano i erisine, hem de pano y zeyine monte edilen zaman r lesi
Kontakt r zerine monte edilen zaman r lesi
al ma ekillerine g re
ekmede gecikmeli tip (d z) zaman r lesi: Bobini enerjilendi i andan itibaren
ayarlanan s re sonunda kontaklar konum de i tiren zaman r leleridir. Bobinine
enerji uyguland anda ani a l p kapanan kontaklar, ayarlanan s re sonunda
gecikmeli a l p kapanan kontaklar konum de i tirir. Bobin enerjisi kesildi i
anda ise ani ve gecikmeli a l p kapanan kontaklar n her ikisi de ani olarak
konum de i tirir. RR: RR r leleri ekme gecikmeli r lelerdir. Enerji
verildi inde ayarlanan t zaman saymaya ba lar. t zaman sonunda r le eker,
r le LED ‘i yanar. Enerji kesilinceye kadar r le bu konumunu korur.
D mede gecikmeli tip (ters) zaman r lesi: Bobin enerjisi kesildi i andan
itibaren ayarlanan s re sonunda kontaklar konum de i tiren zaman r leleridir.
Bobini enerjilendi inde kontaklar ani olarak konum de i tirir. Bobin enerjisi
kesildi inde; ani olarak a l p kapanan kontaklar konum de i tirir, gecikmeli
a l p kapanan kontaklar konumlar n korur ve ayarlanan s re sonunda, konum
de i tirerek normal al ma durumuna d ner. E er ayarlanan s re sona ermeden
nce bobin tekrar enejilenirse, gecikmeli al an kontaklar konum de i tirir.
RM: RM r leleri b rakmada gecikmeli zaman r leleridir. Enerji verildi inde
r le eker ve ayarlanan t zaman saymaya baslar. t zaman sonunda r le b rak r.
R le ilk konumuna d ner.
B rakmada gecikmeli tip ( mpuls) zaman r lesi: Bobini enerjilendi i anda
kontaklar konum de i tiren ve ayarlanan s re sonunda normal konumuna
d nen zaman r leleridir. Bobine enerji uyguland nda ani ve gecikmeli al an
kontaklar n her ikisi de konum de i tirirler. Gecikmeli al an kontaklar
ayarlanan s re sonunda, ani al an kontaklar ise, bobin enerjisi kesildi inde
normal konumlar na d ner.
Fla r zaman r lesi: Bobini enerjilendi i andan itibaren ayarlanan s re kadar bu
konumlar n koruduktan sonra, tekrar ilk konumuna d nen zaman r leleridir. Bu
tip zaman r leleri bu i lemi, enerjili kald s re boyunca tekrar eder.
Y ld z ? gen zaman r lesi: B y k g l motorlarda y ld z ? gen yol verme
devrelerinde kullan lan bu tip zaman r leleri, bobini enerjilendi inde y ld z
ba lant y sa lar. Ayarlanan s re sonunda ise kontaklar konum de i tirerek
motoru y ld z ba lant dan gen ba lant ya ge irir. Bu tip zaman r lelerinde
y ld z gene ge i s ras nda fazlar aras k sa devreyi nlemek i in, ok k sa bir
s re (0,035 ? 0,1 sn. aras ) motora enerji uygulanmaz.
ift zaman ayarl zaman r lesi: Bu tip zaman r lelerinde iki ayr zaman
ayarlama olana vard r. Zaman r lesi bobini enerjilendi inde kontaklar konum
de i tirir. Ayarlanan birinci s re sonuna kadar, konumunu korur ve ayarlanan
s re sonunda normal al ma konumuna d ner. Bu anda ikinci ayarlanan s re
ba lar. kinci ayarlanan s renin sonunda ise, kontaklar tekrar konum de i tirir.
Zaman r lesi bobini enerjili kald s rece bu i lem tekrarlan r.RR-2R: RR tipi
zaman r leleriyle ayni olup i inde beslemeleri ve kontaklar birbirinden
ba ms z iki adet zaman r lesi bulundurur. A1 ve A2’ye enerji verildi inde
ayarlanan t1 zaman saymaya baslar. t1 zaman sonunda r le1 eker, r le1 LED
‘i yanar. B1 ve B2 ‘ye enerji verildi inde t2 zaman saymaya baslar. t2 zaman
sonunda R LE2 eker, R LE2 LED ‘i yanar. Enerji kesilinceye kadar r leler
bu konumunu muhafaza eder.